GSEB Solutions for Class 10 Gujarati

જવાબ :

વૈષ્ણવજનએ પદ પ્રકારની રચના છે અને વર્ષોથી ગુજરાતની પ્રજાના હૈયે અને હોઠે વસેલું છે. આ પદની રચના આદિકવિ તરીકે જાણીતા નરસિંહ મહેતાએ કરી છે. નરસિંહ મહેતાનો જન્મ ભાવનગર જિલ્લાના તળાજામાં થયો હતો. પરંતુ તેમની કર્મભૂમિ જુનાગઢ હતી. તેમના જીવન વિશેની આધારભૂત વિગતો મળતી નથી. નરસિંહ મહેતા આદિકવિ તરીકે ખ્યાતિ પામ્યા છે. તેમને ઉત્તમ પ્રકારના ઊર્મિકવિ માનવામાં આવે છે. તેમની ઉત્તમ રચનાઓમાં “શામળશાનો વિવાહ”, હાર, હૂંડી, મામેરું, શ્રાધ્ધ જેવી ચરિત્રાત્મક કાવ્ય રચનાઓનો સમાવેશ થાય છે. નરસિંહ મહેતાએ રચેલા પદો પ્રભાતિયા તરીકે ખ્યાતિ પામ્યા છે. વધુમાં તેમણે ચાતુરીયો, હિંડોળાના પદ, વસંતના પદ, કૃષ્ણલીલના પદ વગેરે રચનાઓ રચી છે. તેમને રચેલા પદોમાં ઉપનિષદવાણીનું ભાષાબળ જોવા મળે છે.

જવાબ :

વૈષ્ણવજન પદમાં કવિએ ભગવાનનો માણસ અથવા ખૂબ સજ્જન માણસ કેવો હોય તેની સુંદર છણાવટ કરી છે તથા સજ્જન માણસના લક્ષણો દર્શાવતું પદ રચ્યું છે. કવિના કહેવા પ્રમાણે વૈષ્ણવજન એવો હોય જે બીજાનું દુ:ખ જાણે અને સમજે, આવો માણસ બીજાઓ પર ઉપકાર કરે છતાં મનમાં તે કર્યાનું અભિમાન રાખતો નથી. તે દરેકને માન આપે છે. કોઇની નિંદા કરતો નથી. તેવો માણસ પોતે મન, વચન અને કર્મથી શુધ્ધ હોય છે. તે બધાની તરફ સમભાવ રાખે છે. વૈષ્ણવજન પરસ્ત્રીને પોતાની માતા જેવી દ્રષ્ટિથી જુએ છે. તે ક્યારેય અસત્ય વચન મુખેથી બોલતો નથી. આવો માણસ પારકા એટલેકે બીજાના ઘનને હાથ પણ અડાડતો નથી એટલે કે કદી ચોરી કરતો નથી. સજ્જન માણસે મોહ અને માયાનો ત્યાગ કર્યો હોય છે અને તેણે પોતાના મનથી વૈરાગ્ય ધારણ કર્યો હોય છે. તે લોભ, કપટ, કામ, ક્રોધરહિત હોય છે, આવો વ્યક્તિ જ સાચો વૈષ્ણવજન કે સજ્જન કહેવાય છે. એવા માણસના દર્શન કરવાથી આપણી એકોતેર પેઢી તારી જાય તેવું કવિ કહે છે.