GSEB Solutions for ધોરણ ૦૯ Gujarati

જવાબ : પંચતત્વોમાં વાયુ, પૃથ્વી, અગ્નિ, આકાશ અને પાણી એમ પાંચ તત્વોને આવરી લેવામાં આવે છે.

જવાબ : જે વસ્તુ જગ્યા રોકે અને દળ ધરાવે તેને દ્વવ્ય કહે છે.

જવાબ : દ્વવ્ય અતિસૂક્ષ્મ કણોનું બનેલું હોય છે.

જવાબ : તાપમાન વધતાં કણોની ગતિજ ઊર્જામાં વધારો થાય છે.

જવાબ : દ્વવ્યના કણો શા માટે એકબીજામાં આંતરમિશ્રિત થયેલા હોય છે કારણ કે એક દ્વવ્યના કણો વચ્ચેના અવકાશમાં બીજા દ્વવ્યના કણો ગોઠવાય છે અને સમાન રીતે મિશ્ર થાય છે.

જવાબ : રબળ – બેન્ડ < ચોકનો ટુકડો < લોખંડની ખીલી

જવાબ : ઘન : સ્ટીલ, ચોક, આયોડિન પ્રવાહી : રુધિર, તેલ, મધ, કેરોસીન, LPG, CNG વાયુ : હવા, કાર્બન ડાયોકસાઈડ, નાઇટ્રોજન, અસ્થિ

જવાબ : દ્વવ્યની પ્રવાહી અવસ્થામાં સપાટી પરના અણુઓ સ્થિર હોતા નથી.

જવાબ : (a) પ્રસરણ – વેગ : ઘન  પ્રવાહી  વાયુ (b) કણની ગતિ : ઘન  પ્રવાહી  વાયુ

જવાબ : (a) સંકોચનીયતા : લાકડાનો ટુકડો  પાણી  ઓક્સિજન (b) કણની ગતિ : લાકડાનો ટુકડો  પાણી  ઓક્સિજન (c) દ્રઢતા : ઓક્સિજન  પાણી  લાકડાનો ટુકડો

જવાબ : હાઈડ્રોજન  પેટ્રોલિયમ પદાર્થો  મીઠું

જવાબ : હવા અને પાણી એ તરલ છે, જ્યારે પથ્થર એ વાયુ પદાર્થ છે.

જવાબ : LPG : Liquified Petrolium Gas CNG: Compressed Natural Gas

જવાબ : વાયુ અવસ્થામાં કણોની ઝડપી ગતિ અને કણો વચ્ચેના અણુ ને વધુ ખાલી અવકાશને કારણે વાયુઓનું અન્ય વાયુમાં પ્રસરણ ખૂબ જ ઝડપથી થાય છે.

જવાબ : નાઇટ્રોજન  કેરોસીન  તાંબાનો ટુકડો

જવાબ : કોઈપણ ઘન પદાર્થનું ગલનબિંદુ પદાર્થમાં રહેલા કણો વચ્ચેનાં આકર્ષક બળની પ્રબળતા બતાવે છે.

જવાબ : દ્વવ્યની ઘન અવસ્થામાંથી પ્રવાહી અવસ્થામાં રૂપાંતરની પ્રક્રિયાને ગલન કહે છે.

જવાબ : ગલનપ્રક્રિયા એ ઉષ્માની દ્રષ્ટિએ ઉષ્માશોષક પ્રક્રિયા છે.

જવાબ : પ્રવાહી અવસ્થાનું ઘન અવસ્થામાં રૂપાંતરની પ્રક્રિયાને ઠારણ કહે છે. આ પ્રક્રિયાને ઉષ્માક્ષેપક પ્રક્રિયા કહે છે.

જવાબ : કાર્બન ડાયોકસાઈડના ઘન સ્વરૂપને સૂકો બરફ કહેવામા આવે છે.

જવાબ : વાયુના કણો વડે પ્રતિએકમ ક્ષેત્રફળ પર લાગતા બળને દબાણ કહે છે. તેનો SI એકમ પાસ્કલ છે. દબાણ એ વાયુના અણુની સરેરાશ ગતિજ ઊર્જા પર આધાર રાખે છે.

જવાબ : વાયુનું કદ પાત્રના કદ પર આધાર રાખે છે. આથી વાયુનું કદ ત્રણેય પાત્રોમા કદ જેટલું અનુક્રમે 1.0 લિટર, 1.5 લિટર અને 2.0 લિટર થશે.

જવાબ : જ્યારે કોઈ પદાર્થ ઓરડાના તાપમાને પ્રવાહી સ્વરૂપે હોય અને ઊંચા તાપમાને ગરમ કરતાં વાયુ સ્વરૂપમાં રૂપાંતર પામે તો જ તેને બાષ્પ તરીકે રજૂ કરી શકાય. એમોનિયા ઓરડાના તાપમાને વાયુ સ્વરૂપે જ હોવાથી તેને બાષ્પ સ્વરૂપે રજૂ કરવું યોગ્ય નથી.

જવાબ : સમાન તાપમાને પાણીના કણોની ઊર્જા એ બરફના કણોની ઊર્જા કરતાં ગલન – ગુપ્ત ઉષ્મા જેટલી વધુ હોય છે.

જવાબ : તાપમાન અને દબાણની ચોક્કસ પરિસ્થિતિએ એક જ પદાર્થની ત્રણેય અવસ્થાઓ હોય શકે છે. દા.ત., પાણી

જવાબ : જેમ તાપમાન વધુ તેમ કણની ગતિજ ઊર્જા વધુ. આથી

જવાબ : ઘન પદાર્થનું ગલનબિંદુ એ કણોની આંતરઆણ્વિય બળની પ્રબળતા પર આધાર રાખે છે. જેમ પ્રબળતા વધુ તેમ ગલનબિંદુ વધુ હોય છે.

જવાબ : પ્રવાહી B વધુ ઠંડક આપશે. કારણ કે તે પર્યાવરણમાંથી વધુ ઊર્જાનું અવશોષણ કરે છે.

જવાબ : વાયુના સંકોચનીયતાના ગુણધર્મને આધારે ઓક્સિજન સરળતાથી ભરી શકાય છે.

જવાબ : ઊર્ધ્વપાતન પામતા પદાર્થો : એમોનિયમ કલોરઇડ, નેપ્થેલીન, કપૂર.

જવાબ : ઘી સરળતાથી ઠરી જાય છે, કારણ કે તેમાં આંતરઆણ્વિય બળ વધુ હોય છે. તેથી તેનું ગલનબિંદુ વધુ છે. જ્યારે તેલમાં આંતરઆણ્વિય બળ ઓછું હોય છે.

જવાબ : બાષ્પ એ ઓરડાના તાપમાને પ્રવાહી સ્વરૂપે હોય છે, જ્યારે વાયુ એ ઓરડાના તાપમાને વાયુ સ્વરૂપે હોય છે.

જવાબ : (a) સંઘાનન (b) બાષ્પીભવન (c) પ્રવાહીકરણ (d) ઊર્ધ્વપાતન

જવાબ : જે વસ્તુ જગ્યા રોકે અને દળ ધરાવે તેને દ્વવ્ય કહે છે.

જવાબ : બે જુદાં – જુદાં પ્રકારનાં દ્વવ્યના કણોનું એકબીજામાં આંતરમિશ્ર થવાની પ્રક્રિયાને પ્રસરણ કહે છે.

જવાબ : વાયુનાં અણુઓ દ્વારા પ્રતિએકમ ક્ષેત્રફળ પર લાગતા બળને દબાણ કહે છે. દબાણ

જવાબ : પદાર્થના પ્રતિએકમ કદના દળને ઘનતા કહે છે.

જવાબ : પદાર્થમાં રહેલા ઉષ્મા – ઊર્જાના સ્તરને તાપમાન કહે છે.

જવાબ : જે તાપમાને ઘન પદાર્થ પીગળીને પ્રવાહી સ્વરૂપમાં રૂપાંતર થાય છે, તે તાપમાનને તે ઘન પદાર્થનું ગલનબિંદુ કહે છે.

જવાબ : એક વાતાવરણ દબાણે અને જે તાપમાને પ્રવાહી ઉકળવા લાગે છે, તે તાપમાનને તે પ્રવાહીનું ઉત્કલનબિંદુ કહે છે.

જવાબ : પદાર્થના ગલનબિંદુ જેટલા તાપમાને અને એક વાતાવરણ દબાણે એક કિલોગ્રામ ઘન પદાર્થને પ્રવાહી અવસ્થામાં રૂપાંતર કરવા માટે જરૂરી ઉષ્મા – ઊર્જાને ગલન – ગુપ્ત ઉષ્મા કહે છે.

જવાબ : પદાર્થના ઉત્કલનબિંદુ જેટલા તાપમાને અને એક વાતાવરણ દબાણે એક કિલોગ્રામ પ્રવાહી પદાર્થને વાયુ અવસ્થામાં રૂપાંતર કરવા માટે જરૂરી ઉષ્મા – ઊર્જાને બાષ્પીભવન – ગુપ્ત ઉષ્મા કહે છે.

જવાબ : ઘન પદાર્થને ગરમ કરતાં તેનું પ્રવાહી અવસ્થામાં રૂપાંતર થયા વિના સીધેસીધું જ વાયુ અવસ્થામાં તેમજ ઠંડુ પાડતાં ફરીથી પાછા ઘન અવસ્થામાં રૂપાંતર થવાની પ્રક્રિયાને ઊર્ધ્વપાતન કહે છે.

જવાબ : નિયત જથ્થાના વાયુનું તાપમાન ઘટવાથી અને દબાણ વધવાથી પ્રવાહીમાં રૂપાંતર થવાની ક્રિયાને વાયુનું પ્રવાહીકરણ કહે છે.

જવાબ : ઉત્કલનબિંદુથી ઓછા તાપમાને પ્રવાહીનું વાયુમાં રૂપાંતર થવાની ક્રિયાને બાષ્પીભવન કહે છે.

જવાબ : હવામાં રહેલી પાણીની બાષ્પની માત્રાને ભેજ કહે છે.

જવાબ : દ્વવ્યના ઘટક કણો વચ્ચે ઉદભવતા આકર્ષક બળને આંતરઆણ્વિય બળ કહે છે.

જવાબ : અતિશય ઊર્જાવાળા તેમજ અતિઉત્તેજિત આયનીકરણ પામેલા વાયુના કણોની અવસ્થાને પ્લાઝમા કહે છે. અથવા આયનીકરણ પામેલા વાયુને પ્લાઝમા કહે છે.

જવાબ : હવાની સામાન્ય ઘનતાના એક લાખમાં ભાગ જેટલી ઓછી ઘનતા ધરાવતા વાયુને અતિશય નીચા તાપમાને ઠંડો કરવાથી મળતી અવસ્થાને બોઝ – આઈન્સ્ટાઈન સંઘટક કહે છે.

જવાબ : કેલ્વિનમાંથી ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાનમાં ફેરવવાનું સૂત્ર :

જવાબ : ડિગ્રી સેલ્સિયસમાંથી કેલ્વિન તાપમાનમાં ફેરવવાનું સૂત્ર :

જવાબ : કણો વચ્ચે વધતા જતા આકર્ષક બળનો ક્રમ : ઓક્સિજન (વાયુ)  પાણી (પ્રવાહી) ખાંડ (ઘન) અથવા ઓક્સિજન  પાણી  ખાંડ

જવાબ :  પ્રવાહી અવસ્થા

જવાબ :  ઘન અથવા પ્રવાહી અવસ્થા (સંક્રાતિ અવસ્થા)

જવાબ :  પ્રવાહી અથવા વાયુ અવસ્થા (સંક્રાતિ અવસ્થા)

જવાબ : નેપ્થેલિનની ગોળી અથવા ડામરની ગોળી એ ઊધર્વપાતી પદાર્થ છે. આથી તે વાતાવરણમાંથી ઉષ્મા મેળવીને ઘનમાંથી સીધે સીધી જ વાયુમાં ફેરવાઈ જાય છે અને હવામાં ભળી જાય છે. આ પ્રકારની ઘટનાની ઊધર્વપાતન (sublimation) કહેવામાં આવે છે. આથી જ નેપ્થેલિનની ગોળીએ સમય જતાં કોઈ પણ ઘન અવશેષ છોડયા વિના જ અદ્રશ્ય થઈ જાય છે.

જવાબ : આપણને અત્તરની સુગંધ અથવા સુવાસ ઘણા લાંબા અંતર સુધી આવે છે કારણ કે અત્તર બાષ્પશીલ ઘટકો ધરાવે છે. બાષ્પશીલ ઘટકો વાયુમય કણો હોવાથી તેમની વચ્ચે ખૂબ જ વધુ અવકાશ હોવાથી તે ખૂબ જ ઝડપી ગતિ પણ ધરાવી શકે છે આથી તેનું પ્રસરણ ખૂબ જ ઝડપથી થાય છે. પરિણામે તેની સુગંધ લાંબા અંતર સુધી આવે છે.

જવાબ : પાણી ઓરડાના તાપમાને પ્રવાહી સ્વરૂપમાં હોય છે કારણ કે

- તેનું ઠારબિંદુ  અને ઉત્કલનબિંદુ

 છે.

જવાબ : લોખંડની તિજોરી ઓરડાના તાપમાને ઘન સ્વરૂપમાં હોય છે. કારણ કે

જવાબ : 273 K તાપમાને બરફ જ્યારે પિગળે છે ત્યારે ગલન ગુપ્ત ઉષ્મા જેટલી ઉષ્મા ઊર્જાનું શોષણ કરે છે. પરિણામે વાતાવરણમાંથી ઉષ્મા ઓછી થવાથી આસપાસના વાતાવરણમાં ઠંડક ઉત્પન્ન થાય છે, જ્યારે પાણી એ વાતાવરણમાંથી ઉષ્માનું શોષણ કરી શકતું નથી. પરિણામે બરફ એ તે જ તાપમાને રહેલા પાણી કરતાં વધુ ઠંડક ઉત્પન્ન કરે છે.

જવાબ : ઊકળતું પાણી અને વરાળ પૈકી દઝાડવાની ક્ષમતા સૌથી વધુ વરાળમાં જોવા મળે છે કારણ કે, વરાળ એ વધારાની ઉષ્માનો જથ્થો મુક્ત કરે છે જેને આપણે ગુપ્ત ઉષ્મા કહીએ છીએ. વરાળે આ ઉષ્મા બાષ્પીભવનની પ્રક્રિયા દરમિયાન મેળવેલ હોય છે.

જવાબ : A = ગલન (Fusion)/પિગળવું  ઘનનું પ્રવાહીમાં રૂપાંતર હોવાથી

B = બાષ્પીભવન (Evaporation) (બાષ્પાયન)  પ્રવાહીનું વાયુમાં રૂપાંતર હોવાથી

C = સંઘનન (Condensation)  વાયુનું પ્રવાહીમાં રૂપાંતર હોવાથી

D = ઠારણ/ઘનીકરણ (Solidification)  પ્રવાહીનું ઘનમાં રૂપાંતર હોવાથી

E = ઊધર્વપાતન (Sublimation)  ઘનનું વાયુમાં રૂપાંતર હોવાથી