GSEB std 10 science solution for Gujarati check Subject Chapters Wise::
જવાબ : સ્વયંજનનની ઉત્પત્તિ
જવાબ : સજીવમાં વિદેશી DNAના ટુકડાના ગુણન માટે તે રંગસૂત્રોનો ભાગ હોવો આવશ્યક છે.
જવાબ : ક્લોનિંગ
જવાબ : સાલ્મોનેલા ટાયફીમરિયમ
જવાબ : સ્ટેનલે કોહેન અને હાર્બટ બોયર
જવાબ : ઈ.સ. 1972
જવાબ : રેસ્ટ્રીકશન
જવાબ : ન્યુક્લીઇક એસિડ
જવાબ : ટેમ્પ્લેટ DNA પર પ્રાઇમરના છેડાનું વિસ્તરણ કરવું.
જવાબ : માનવ જનીન ઇન્ટ્રોન ધરાવે જેની બૅક્ટેરિયા સાથે પ્રક્રિયા ન થઈ શકે.
જવાબ : સાતત્યપૂર્ણ સંવર્ધનતંત્ર
જવાબ : રિસ્ટ્રીકશન ઉત્સેચકો
જવાબ : એક્ષોન્યુકલીએઝ
જવાબ : પ્લાસમીડ
જવાબ : ઇ.સ. 1963
જવાબ : સ્ટેન્લી કોહેન અને હર્બટ બોયર
જવાબ : રીટ્રોવાઇરસ
જવાબ : CO2 નું ઉત્પાદન
જવાબ : એકઝોન્યુક્લિએઝ
જવાબ : પરાંતરણ
જવાબ : કોઈ ચોક્કસ સ્થાનેથી DNAની કાપણી
જવાબ : કદ
જવાબ : લાયગેઝ
જવાબ : પુનઃસંયોજિત પ્રોટીન
જવાબ : એગેરોઝ જેલ ઇલેક્ટ્રોફોરેસિસ
જવાબ : સ્વયંજનનની ઉત્પત્તિ
જવાબ : થર્મોસ્ટેબલ DNA પોલિમરેઝની હાજરો માટે.
જવાબ : પરિવર્તિત કોષો
જવાબ : બૅક્ટરિયાની કોષદીવાલના છેદ્રો મારફતે DNAને ઝડપથી પસાર કરવા.
જવાબ : બે DNAના ટુકડા વચ્ચે ફોસ્ફોડાયેસ્ટર બંધનું નિર્માણ કરવું.
જવાબ : યજમાન બેક્ટેરિયામાં બૅક્ટેરિયોફેઝના ગુણનને અવરોધે છે.
જવાબ : મુખ્ય શૃંખલાના છેડા પર રહેલા પ્રારંભ કોનું વિસ્તૃતીકરણ
જવાબ : બેક્ટરિયા દ્વારા માનવજનીન પર આવેલા ઇન્ટ્રોન પર પ્રક્રિયા ન થવી.
જવાબ : ઠંડો ઇથેનોલ
જવાબ : સૂક્ષ્મઅંતઃક્ષેપણ વિધિ
જવાબ : પ્રોટીએઝ
જવાબ : સતત સંવર્ધન પદ્ધતિ
જવાબ : કેરી મુલીસ
જવાબ : બેક્ટેરિયા
જવાબ : European Federation of Biotechnology
જવાબ : સજીવો, કોષો અને તેમના ભાગો
જવાબ : જનીન ઇજનેરીવિદ્યા
જવાબ : જૈવ પ્રક્રિયા ઇજનેરીવિઘા
જવાબ : રસીઓ, ઉત્સેચકો અને એન્ટિબાયોટિક્સ
જવાબ : જનીન ક્લોનિંગ અને જનીન સ્થળાંતરણ
જવાબ : વિજાતીય
જવાબ : સજીવના બાળકોષમાં
જવાબ : DNA લાઇગેઝ
જવાબ : નવા સ્વયં પ્રતિકૃતિ બનાવવાવાળા વલયાકાર DNAનું in vitro નિર્માણ
જવાબ :
- ઇચ્છિત જનીનયુક્ત DNAની ઓળખ
- ઓળખ પામેલ DNAનો યજમાનમાં પ્રવેશ
- પ્રવેશેલા DNAની જાળવણી અને સંતતિમાં સ્થળાંતર
જવાબ : ઈ.સ. 1963
જવાબ : HIND II
જવાબ : DNA ના એક ચોક્કસ બિંદુ પર કાપ મૂકે છે જ્યાં છ જોડના બેઇઝ એક ક્રમ હોય છે.
જવાબ : ઇશ્વરેશિયા કોલાઈ, જાતી
જવાબ : એક્સોન્યુક્લિએઝ
જવાબ : એન્ડોન્યુક્લિએઝ
જવાબ : 900
જવાબ : એન્ડોન્યુક્લિએઝ
જવાબ : DNA શૃંખલાની કોપી
જવાબ : ન્યુક્લિએઝીસ
જવાબ : પેલિન્ડોમિક ક્રમ
જવાબ : વાહક DNA ના ટુકડાને ઇચ્છિત DNA સાથે જોડવાનું
જવાબ : CO2 નું ઉત્પાદન થવાથી
જવાબ : એક્સોન્યુક્લિએઝ
જવાબ : ટ્રાન્સડક્શન (પરાતરણ)
જવાબ : ઇ. કોલાઈ
જવાબ : માત્ર કદના આધારે
જવાબ : સ્વયંજનન ઉદભવ(ori)
જવાબ : ‘થર્મોસ્ટેબલ’ DNA પોલિમરેઝની પ્રાપ્યતા
જવાબ : રૂપાંતરિત બેક્ટેરિયલ કોષો
જવાબ : બેક્ટેરિયાની કોષદીવાલનાં અસ્થાયી છિદ્રો દ્રારા DNAનું વહન
જવાબ : DNA ના બે ખંડો વચ્ચે ફોસ્ફોડાયેસ્ટર બંધનું નિર્માણ કરે છે.
જવાબ : કેરી મુલિસ
જવાબ : એગ્રોબેક્ટેરિયમ ટ્યુમિફેસીયન્સ
જવાબ : પ્રજાતિમાંથી
જવાબ : 900 થી વધારે
જવાબ : ઈથીડીયમ બ્રોમાઈડ
જવાબ : બરફ
જવાબ : રિબોન્યૃક્લીએઝ
જવાબ : બાયોટેક્નોલોજીને સૂક્ષ્મ જીવાણુઓ, પ્રાણી કે વનસ્પતિકોષોનો ઉપયોગ અથવા તેઓના ઘટકોથી બનતી નીપજો અને માનવજાત માટે ટેકનોલોજી માટે ઉપયોગિતા તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય. આ અર્થમાં દહીં, બ્રેડ અથવા વાઈનની બનાવટ કે જે સૂક્ષ્મજીવો દ્વારા સંપન્ન પ્રક્રિયાઓથી બને છે. તેને પણ બાયોટેકનોલોજીના સ્વરૂપ તરીકે વિચારવામાં આવે છે.
જવાબ : ઘણી તકનીકીઓ પૈકી, નીચેની મુખ્ય બે તકનીકોએ આધુનિક બાયોટેક્નોલૉજીને જન્મ આપ્યો. જનીન ઇજનેરી વિધાઃ આ ટેક્નોલોજી દ્વારા આનુવંશિક દ્રવ્યો (DNA અને RNA) ના રસાયણમાં પરિવર્તન પ્રેરીને તેને યજમાન સજીવમાં પ્રવેશ કરાવીને યજમાન સજીવના સ્વરૂપ પ્રકારમાં ફેરફાર પ્રેરવામાં આવે છે. જૈવપ્રક્રિયા ઇજનેરી વિદ્યા: રસાયણ ઇજનેરીમાં (સૂક્ષ્મજીવ સંક્રમણ રહિત) જાળવણી કરીને માત્ર ઇચ્છિત સૂક્ષ્મજીવો સુકોષકેન્દ્રી માવોની જંતુરહિત વૃદ્ધિ કોષોની જંતુરહિત વૃદ્ધિ કરાવીને વધુ માત્રામાં બાયોટેકનોલોજીકલ નિયમો જેવા કે એન્ટિબાયોટિક્સ, રસીઓ, ઉન્સેચકો વગેરેનું નિર્માણ કરવામાં આવે છે.
જવાબ : નામકરણ: આ ઉત્સેચકોનું નામકરણ તેઓ જે બેક્ટરિયામાંથી મેળવાયા છે, તેને આધારે ત્રણ કે ચાર ટૂંકા અક્ષરો દ્વારા કરવામાં આવે છે. દા.ત., Eco RI એ ઇથેરેશિયા કોલાઈમાંથી મેળવવામાં આવે છે.‘R’ જાતિના નામ પરથી જયારે રોમન અંક એ બેક્ટરિયાની કઈ જાતિમાંથી કયો ઉત્સચક અલગ કરવામાં આવ્યો છે, તેના નામના સૂચનને અનુસરે છે.
જવાબ : પેલિન્ડ્રોમિક ક્રમ બેવડા કુંતલ ધરાવતા DNAમાં બેઈઝની જોડીનો ક્રમ છે. જે DNAની એક બાજુએથી બીજી બાજુ તરફ આગળ અને પાછળથી એકસરખાં વાંચી શકાય છે.
ઉદાહરણ: આપેલ ક્રમને 5’ 
3’ દિશામાં વાંચવાથી બંને શૃંખલામાં એકસરખા વાંચી શકાય છે. તેને 3’ 5’ દિશામાં વાંચવામાં આવે તો પણ તે સાચું પડે છે.
5'------- GAATTC ------3'
3'------- CTTAAG ------5’
જ્યારે રિસ્ટ્રીકશન એન્ડોન્યુક્લિએઝ પેલિન્ડોમ પર કાર્ય કરે ત્યારે DNA અણુની બંને શૃંખલાઓને તોડે છે.
જવાબ : પુનઃ સંયોજિત DNA ટેક્નોલોજીમાં કેટલાક ચોક્કસ સોપાનોનો સમાવેશ થાય છે: DNAનું અલગીકરણ રિસ્ટ્રીશન એન્ડોન્યુક્લિએઝની મદદથી DNAનું અવખંડન ઇચ્છિત DNA ખંડનું અલગીકરણ વાહકમાં DNA ખંડોનું જોડાણ યજમાનમાં પુનઃસંયોજિત DNA નો પ્રવેશ યજમાન કોષોનું માધ્યમમાં વ્યાપક સ્તરે સંવર્ધન ઇચ્છિત નીપજો નું નિષ્કર્ષણ
જવાબ : PCR નો અર્થ પોલિમરેઝ ચેઈન રિએકશન છે. આ પ્રક્રિયામાં પ્રાઇમરના બે સેટ (નાનાં રાસાયણિક સંશ્લેષિત ઓલિગો ન્યુક્લિઓટાઇડ જે DNA વિસ્તારના પૂરક હોય) અને DNA પોલિમરેઝનો ઉપયોગ કરી ઈન વિટ્રો (in vitro) ક્રિયાવિધિ દ્વારા રુચિ પ્રમાણેના ઉપયોગી જનીન (કે DNA) ની ઘણી બધી પ્રતિકૃતિઓનું સંશ્લેષણ કરાય છે. આ DNA પોલિમરેઝ ઉત્સુચક જનીન સંકુલ ધરાવતા DNAને ટેબ્લેટ સ્વરૂપે કામમાં લઈને તથા પ્રક્રિયામાં રહેલા ન્યુક્લિઓટાઇડનો ઉપયોગ કરીને પ્રાઇમરને વિસ્તૃત કરી દે છે.
જવાબ : જોડાયેલ DNAને ગ્રાહીકોષોમાં પ્રવેશ કરાવવાની અનેક ક્રિયાવિધિઓ છે. આ કાર્ય જયારે ગ્રાહીકોષો પોતાની ફરતે આવેલ DNA ને ધારણ કરવા સક્ષમ થઈ જાય ત્યારે તે તેને ગ્રહણ કરે છે. પુનઃસંયોજિત DNA પ્રતિજૈવિક અવરોધક જનીન (દા.ત. એમ્પિસિલિન) ધરાવતો હોય તેને E-coli કોષોમાં સ્થાનાંતરિત કરાતા યજમાન કોષો એ એમ્પિસિલિન અવરોધક કોષોમાં રૂપાંતરિત થાય છે. જો આપણે આવા રૂપાંતરિત થયેલા કોષોને એમ્પિસિલિન ધરાવતી અગર પ્લેટ્સ પર મૂકીએ તો ફક્ત રૂપાંતરિત કોષો જ વૃદ્ધિ પામે છે અને રૂપાંતરિત ન થયેલા ગ્રાહીકોષો મૃત્યુ પામે છે. કારણ કે એમ્પિસિલિનની હાજરીમાં રૂપાંતરિત કોષોની પસંદગીમાં સક્ષમ એવો એમ્પિસિલિન પ્રતિરોધક જનીન હોય છે. આવા કિસ્સામાં એમ્પિસિલિન પ્રતિજૈવિક અવરોધક જનીનને પસંદગીમાન રેખક કહે છે.
જવાબ : જૈવ સંશ્લેષિત તબક્કો પૂર્ણ થયા બાદ નીપજોને બજારમાં માર્કેટિંગ માટે મોકલતા પહેલા શૃંખલામય પ્રક્રિયાઓમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે. નીપજોની અલગીકરણ અને શુદ્ધીકરણ જેવી પ્રક્રિયાઓને સામૂહિક રોતે અનુપ્રવાહિત પ્રક્રિયા તરીકે ઉલ્લેખવામાં આવે છે. નીપજોને યોગ્ય પરિરક્ષકોથી પરિરક્ષિત બનાવાય છે. ઔષધોની બાબતમાં આવી બનાવટોને ચીવટપૂર્વકના ચિકિત્સકીય પરીક્ષણમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે. પ્રત્યેક નીપજોની ચુસ્તપણે ગુણવત્તા નિયંત્રણ ચકાસણી થાય તે પણ આવશ્યક હોય છે. અનુપ્રવાહિત પ્રક્રિયા અને ગુણવત્તા નિયંત્રણ ચકાસણી પ્રત્યેક નીપજો માટે અલગ-અલગ હોય છે.
જવાબ : પુનઃસંયોજિત DNA ટેકનોલોજીમાં ઇચ્છિત DNA ના ટુકડાને વાહક સાથે જોડીને કોપી કે નકલો તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેના માટે વાહક અને ઇચ્છિત DNA ની કાપણી આવશ્યક છે. એન્ડોન્યુક્લિએઝ એ DNA ની અંદર ચીપકુ છેડા ઉત્પન્ન થાય તેવી રીતે કાપણી કરે છે, જયારે એક્સોન્યુક્લિએઝ DNA ના છેડા દૂર કરી બુઠ્ઠા છેડા ઉત્પન્ન કરે છે. પરંતુ ઇચ્છિત DNAના ટુકડાને વાહક સાથે જોડવા ચીપકુ માટે છેડા આવશ્યક છે. એન્ડોન્યુક્લિએઝનો એ એક્સોન્યુક્લિએઝ ઉત્સેચક કરતા વધુ યોગ્ય છે.
જવાબ : સંકરણ કરતા જનીન ઇજનેરો વિદ્યા શ્રેષ્ઠ છે, કારણ કે પરંપરાગત સંકરણની પદ્ધતિ એ વનસ્પતિઓ તથા પ્રાણીઓના સંવર્ધનમાં ઉપયોગી છે પરંતુ આ પદ્ધતિમાં ઇચ્છિત જનીન સાથે અનિચ્છનીય જનીનો પણ આવી જાય છે. જયારે જનીન ઇજનેરી વિદ્યાની મદદથી આવી ક્ષતિઓ દૂર કરી શકાય છે અને ઇચ્છિત લક્ષણો ધરાવતા વનસ્પતિઓ અને પ્રાણીઓ તૈયાર કરી શકાય છે.
જવાબ : તૈયાર થયેલી નીપજોને માનવકલ્યાણ માટે ઉપયોગમાં લેતા પહેલા અનુપ્રવાહિત પ્રક્રિયામાંથી પસાર કરવું અગત્યનું છે. અનુપ્રવાહિત પ્રક્રિયામાં જે તે નીપજોનું યોગ્ય પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. તૈયાર કરેલા પ્રોટીન અને ઔષધિઓને પારજનીનિક પ્રાણીઓમાં દાખલ કરી તેનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે જેથી જે તે પ્રોટીન કે ઔષધિઓની ઘાતક કે આડઅસરની માહિતી પ્રાપ્ત થાય તેમજ તેને સુધારી શકાય અને માનવકલ્યાણ માટે તેને ઉપયોગમાં લઈ શકાય.
જવાબ : DNA એ કદમાં મોટું છે. આદિકોષકેન્દ્રી કોષમાં (E.Coli) DNAનું આણ્વીય કદ 
છે. સુકોષ કેન્દ્રીકોષમાં (મનુષ્યમાં) DNAનું આણ્વીય કદ 
છે. જ્યારે ઉન્સેચકોનું કદ એ 10,000 થી 10,00,000 જેટલું છે. આમ DNA એ આણ્વીય કદના આધારે ઉત્સેચકો કરતા મોટા છે.
જવાબ : DNAમાં પેલિન્ડોમિક શૃંખલાઓ પરસ્પર વિરુદ્ધ દિશામાં સરખી હોય છે.
- 5’-GGATCC-3’, 3’-CCTAGG-5’
- 5’-AAGCTT-3’, 3’-TTCGAA-5’
- 5’-ACGCGT-3’, 3’-TGCGCA-5’
- 5’-ACTAGT-3’, 3’-TGATCA-5’
- 5’-AGGCCT-3’, 3’-TCCGGA-5’
જવાબ : વૈકલ્પિક પસંદગીમાન રેખક એ રૂપાંતરણ પામેલા અને રૂપાંતરણ ન પામેલા અણુઓને તેમના રંગને આધારે અલગ પાડે છે. જેમ કે r-DNA ને 
-ગેલેક્ટોસાઇડઝનું ઉન્સેચકની સાંકેતિક શૃંખલામાં પ્રવેશ, કરાવતા -ગેલેક્ટોસાઇડેઝ ઉત્પન્ન કરતું જનીન નિષ્ક્રિય થઈ જાય છે. જેને નિવેશી નિષ્ક્રિયતા કહે છે.
જવાબ : પ્લાસ્મિડ DNA અને રંગસૂત્રીય DNA: પ્લાસ્મિડ એ કદમાં નાનું, ગોળાકાર, કિસૂત્રીય DNA છે. તે ખૂબ જ ઓછા જનીનો ધરાવે છે. તેમજ RNA પોલીમરેઝ ઉત્સુચક ધરાવે છે. જયારે રંગસૂત્રીય DNA એ દ્રિસૂત્રીય DNA છે. જે મોટા પ્રોટીનનું ઉત્પાદન કરે છે તે સ્વયંજનન દરમિયાન ટેબ્લેટ તરીકે વર્તે છે. પ્લાસ્મિડ કરતા તેનું કદ વધારે હોય છે.
જવાબ : પ્લાસ્મિડ જયારે બહુગુણન પામે છે ત્યારે તેની સાથે પુનઃસંયોજિત DNA પણ બહુગુણન પામે છે. જે પુનઃસંયોજિત પ્રોટીનની ઉત્પાદકતા નક્કી કરે છે. જેમ પ્લાસ્મિડની નકલ વધારે, તેમ પ્રોટીન ઉત્પાદન કરવા જનીનો પણ વધે છે. આમ, પ્લાસ્મિડ વાહકની વધારે નકલો પ્રોટીનનું પ્રમાણ વધારે છે.
જવાબ : ના, એક્ઝોન્યુક્લિએઝ, એ DNA અણુ પર અંત છેડા પરથી ન્યુક્લિઓટાઇડને દૂર કરે છે. પરિણામે DNA અણુ ચીપક, છેડા જોવા મળતો નથી. તેમજ આવા અણુને વાહક સાથે જોડી શકાતા નથી. માટે પુનઃ સંયોજિત DNA અણુ માટે એક્ઝોન્યુક્લિએઝનો કરવો જોઈએ.
જવાબ : H એ જે તે સજીવનું પ્રજાતિ દર્શાવે છે જેમાંથી ઉત્સુચકનું અલગીકરણ, કરવામાં આવ્યું હોય. તે એ જે તે ઉન્સેચકના પ્રાપ્તિ સ્થાનની જાતિ દર્શાવે છે. રોમન એક એ જે તે જાતિમાં રિસ્ટ્રીશન એન્ડોન્યુક્લિએઝનું સ્થાન દર્શાવે છે.
જવાબ : રિસ્ટ્રીક્શન ઉન્સેચક એ વાહકમાં ચોક્કસ જગ્યાએ કાપણી કરે છે. જો રિસ્ટ્રીશન ઉત્સચકો પાસે એક કરતા વધારે સ્થાનોના કાપણી માટેના સંકેતો હોય તો પ્રતિકૃતિ બનાવતો વાહક નાના ટુકડાઓ માં વિભાજિત થઈ વિધટન પામશે.
જવાબ : સામાન્ય રીતે DNA જલાનુરાગી અણુ હોવાથી તે કોષરસસ્તરમાંથી પસાર થઈ શકતો નથી. તેથી પુનઃસંયોજિત DNA ને બાહ્ય બળ દ્વારા બૅક્ટરિયામાં દાખલ કરવા બૅક્ટરિયલ કોષને હંમેશાં DNA ને સ્વીકારવા માટે હરીફ બનાવવામાં આવે છે. જેમાં વિવિધ પ્રક્રિયાઓનો સમાવેશ થાય છે. રૂપાંતરણની પ્રક્રિયા દરમિયાન 'હરીફ' શબ્દ શેનું સૂચન કરે છે? સામાન્ય રોતે DNA જલાનુરાગી અણુ હોવાથી તે કોષરસસ્તરમાંથી પસાર થઈ શકતો નથી. તેથી પુનઃસંયોજિત DNA ને બાહ્ય બળ દ્વારા બૅક્ટરિયામાં દાખલ કરવા બૅક્ટરિયલ કોષને હંમેશાં DNA ને સ્વીકારવા માટે હરોફ બનાવવામાં આવે છે. જેમાં વિવિધ પ્રક્રિયાઓનો સમાવેશ થાય છે.
જવાબ : કોષની અંદર પ્રોટીન હાજર હોય છે. DNAના અલગીકરણ દરમિયાન, પ્રોટીનને દૂર કરવા માટે પ્રોટીએઝ ઉન્સેચકનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. કારણ કે જો પ્રોટીન દૂર કરવામાં ન આવે તો તે DNAના અલગીકરણમાં ખલેલ પહોંચાડે છે. તેમને પૃથક્કરણ અને શુદ્ધીકરણની પ્રક્રિયામાં પણ ખલેલ પહોંચે છે.
જવાબ : જો દ્વિસૂત્રી DNAનું વિનૈસર્ગીકરણ ન થાય તો પ્રારંભકો એ ટેમ્પ્લેટ સાથે જોડાઈ શકતા નથી. જો પ્રારંભકો ન જોડાય તો તેની પ્રતિકૃતિ બની શકતી નથી.
જવાબ : હીપેટાઈટીસ-B પુન:સંયોજિત રસી એ હીપેટાઈટીસ વાઇરસના રસીકરણ માટે વપરાય છે.
જવાબ : તેમાં ગાંઠપ્રેરક જનીનોને દૂર કરવામાં આવેલ છે. માટે તે ક્લોનિંગ વાહક તરીકે ઉપયોગી છે. તે વનસ્પતિઓમાં રોગકારક નથી, પરંતુ તે આપની રુચિ પ્રમાણેના જનીનોને વિવિધ વનસ્પતિઓમાં દાખલ કરવાની પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરે છે.
જવાબ : આ પ્રક્રિયામાં ઇચ્છિત જનીનને વાહક સાથે જોડવામાં આવે છે. પુનઃસંયોજિત DNAને યજમાન કોષમાં રૂપાંતરણ કરવામાં આવે છે. દરેક કોષમાં આ DNAનો અણુ હાજર હોય છે. બૅક્ટરિયલ કૉલોનીમાં દરેક કોષ પાસે આવા જનીનની નકલ જોવા મળે છે. જેને જનીન ક્લોનિંગ કહે છે.
જવાબ : મારા મતે તેઓ બંને સાચા છે. બાયૉટેકનોલોજી એ ખૂબ જ વિશાળ વિષય છે. બાયોટેક્નોલોજીમાં માનવજાતના કલ્યાણ માટે વિવિધ તકનીક દ્વારા કુદરતી સજીવો તેમજ જનીન પરિવર્તિત સજીવો તૈયાર કરવામાં આવે છે. વાઇન બનાવનારે યીસ્ટનો ઉપયોગ કરી વાઇન બનાવવા માટે આથવણની ક્રિયા કરો છે. જયારે જીવવૈજ્ઞાનિકે ક્લોન જનીનનો ઉપયોગ કરી રસી બનાવી છે.
જવાબ : જનીન ક્લોનિંગમાં સૌપ્રથમ પુનઃસંયોજિત DNA અણુ તૈયાર કરવામાં આવે છે તેને વાહક સાથે જોડવામાં આવે છે. પ્લાસ્મિડ DNA દ્વારા બધા જ કોષોનું રૂપાંતરણ થતું નથી. આમ રૂપાંતરિત થયેલા અને રૂપાંતરિત ન થયેલા અણુ વચ્ચે ભેદ કરવો મુશ્કેલ છે. પસંદગીમાન રેખકનું કાર્ય રૂપાંતરિત થયેલા અણુની પસંદગી કરવાનું છે.
જવાબ : ત્યારબાદ આ જેલને ઈચિડિમ બ્રોમાઈડ દ્વારા અભિરંજિત કરવામાં આવે છે, પરંતુ DNAના પટ્ટા દેખાતા નથી. કારણ જણાવો. જેલમાં મૂકવામાં આવેલા DNAના નમૂનામાં ઉત્સચકોના લીધે અશુદ્ધિઓની હાજરી. ઇલેક્ટ્રોડ્રેસને વિરુદ્ધ દિશામાં મૂકવા. ઇથિડિમ બ્રોમાઇડની સાંદ્રતાને જરૃરિયાત પ્રમાણે ન રાખવા. આમ વિવિધ કારણોને લીધે DNAના પટ્ટા જોઈ શકાતા નથી.
જવાબ : ઓછું કદ ધરાવતા સંવર્ધનથી નીપજોનું પર્યાપ્ત માત્રાનું ઉત્પાદન થઈ શકતું નથી. તેના વ્યાપક સ્તરે ઉત્પાદન માટે જૈવભઠ્ઠી(bioreactor)ના વિકાસની આવશ્યકતા હોય છે કે જેમાં સંવર્ધનનો મોટી માત્રામાં (100-1000 લિટર) ઉપયોગ કરી શકાય. આ રીતે જૈવભઠ્ઠી એક વાસણ (vessels) સમાન છે જેમાં સુક્ષ્મ વનસ્પતિઓ, પ્રાણીઓ તેમજ માનવકોષોનો ઉપયોગ કરીને કાચા સામાન (raw material)ને જૈવસ્વરૂપે વિશિષ્ટ નીપજો, વ્યક્તિગત ઉત્સેચકો વગેરેમાં પરિવર્તિત કરવામાં આવે છે. ઇચ્છિત નીપજ મેળવવા માટે જૈવભઠ્ઠીમાં ઇષ્ટતમ પરિસ્થિતિ પૂરી પાડવામાં આવે છે. જે માટે (તાપમાન, pH, પ્રક્રિયાર્થી, ક્ષાર, વિટામિન કે ઑક્સિજન) ઈષ્તમ વૃદ્ધિ માટેની પરિસ્થિતિ પૂરી પડાય છે.
સર્વાધિક ઉપયોગમાં લેવામાં આવતું બાયોરિએક્ટર સ્ટિરિંગ પ્રકારનું છે જેને નીચેની આકૃતિમાં દર્શાવવામાં આવેલ છે.
મિશ્રક (stirred) ટેન્ક રિએક્ટર સામાન્ય રીતે નળાકાર હોય છે અથવા જેનું તળિયું વળેલું હોય છે જેથી રિએક્ટરની અંદર દ્રવ્યોના મિશ્રણમાં સહાયતા પ્રાપ્ત થાય છે. બાયોરિએક્ટરમાં મિશ્રક એ ઑક્સિજનની ઉપલબ્ધતા તથા તેના મિશ્રણનું પણ કામ કરે છે. સમયાંતરે હવા પરપોટા સ્વરૂપે બાયોરિએક્ટરમાં મોકલવામાં આવે છે. જો તમે આકૃતિને ધ્યાનથી જોશો તો જણાશે કે, રિએક્ટરમાં એક આંદોલક (agitator) તંત્ર, ઑક્સિજન વિતરણ તંત્ર, ફીણ-નિયંત્રણ તંત્ર, તાપમાન-નિયંત્રણ તંત્ર, pH નિયંત્રણ તંત્ર અને પ્રતિચયન પ્રધાર (sampling ports) આવેલા છે, જેનાથી સમયાંતરે સંવર્ધનની થોડી માત્રા બહાર કાઢી શકાય છે.
જવાબ : 
જવાબ : વર્ષ 1963માં બે ઉત્સેચકોને અલગ કરવામાં આવ્યા કે, જે ઈ. કોલાઇમાં બેક્ટેરિયોફેઝની વૃદ્ધિને અવરોધવા માટે જવાબદાર છે. તેમાંનો એક DNAમાં મિથાઈલ સમૂહને ઉમેરે છે જ્યારે બીજો DNAને કાપે છે. પછીથી તેમાંના બીજાને રિસ્ટ્રિક્શન એન્ડોન્યુક્લિએઝ કહેવામાં આવ્યો.
પ્રથમ રિસ્ટ્રિક્શન એન્ડોન્યુક્લિએઝ Hind-II જેનુ કાર્ય DNA ન્યુક્લિઓટાઇડના વિશિષ્ટ ક્રમ પર આધાર રાખે છે, તે પાંચ વર્ષ પછી અલગ કરાયો અને ઓળખવામાં આવ્યો. એવું જોવા મળ્યું કે, Hind-II હંમેશાં DNA અણુના એક ચોક્કસ બિંદુ પર કાપ મૂકે છે જ્યાં છ બેઈઝ જોડનો એક ચોક્કસ ક્રમ હોય છે. આ ચોક્કસ બેઇઝક્રમ Hind-IIના ઓળખક્રમ તરીકે જાણીતો છે. Hind-II સિવાય આજે 900થી વધારે રિસ્ટ્રિક્શન ઉત્સેચકો વિશે જાણકારી છે જે બેક્ટેરિયાની 230થી વધારે જાતમાંથી અલગ કરવામાં આવી છે, જેમાંથી પ્રત્યેક અલગ-અલગ ઓળખક્રમોને ઓળખે છે. આ ઉત્સેચકોના નામકરણમાં પરંપરાનુસાર, નામનો પ્રથમ અક્ષર પ્રજાતિમાંથી જ્યારે બીજા બે અક્ષરો આદિકોષકેન્દ્રી કોષની જાતિમાંથી લેવામાં આવે છે કે, જેમાંથી તેને અલગ કરવામાં આવ્યા હતા. ઉદાહરણ : Eco RI, ઈશ્ચેરેશિયા કોલાઈ (Escherichia coli) RY 13માંથી આવ્યો છે. તેમાં Eco RIમાં અક્ષર ‘R’ જાતના નામ પરથી લેવામાં આવેલ છે. નામ પછીનો રોમન અંક બેક્ટેરિયાની જે-તે જાતમાંથી કયા ક્રમમાં ઉત્સેચકને અલગ કરવામાં આવ્યો હતો તે દર્શાવે છે.જવાબ : રિસ્ટ્રિક્શન ઉત્સેચકોનો ન્યુક્લિએઝિસ કહેવાતા ઉત્સેચકોના મોટા વર્ગમાં સમાવેશ થાય છે. તે બે પ્રકારના હોય છે : એક્સોન્યુક્લિએઝ અને એન્ડોન્યુક્લિએઝ. એક્સોન્યુક્લિએઝ DNAના છેડા પરથી ન્યુક્લિઓટાઇડ્સને દૂર કરે છે, જ્યારે એન્ડોન્યુક્લિએઝ DNAની અંદર ચોક્કસ સ્થાન પર કાપ મૂકે છે.
પ્રત્યેક રિસ્ટ્રિક્શન એન્ડોન્યુક્લિએઝ DNAની શંખલાની લંબાઈનું નિરીક્ષણ કર્યા પછી તે કાર્ય કરે છે. જ્યારે તે પોતાનો વિશિષ્ટ ઓળખક્રમ પ્રાપ્ત કરી લે છે ત્યારે તે DNA સાથે જોડાય છે અને બેવડા કુંતલની બંને શૃંખલાને શર્કરા-ફૉસ્ફેટ આધારસ્તંભોમાં વિશિષ્ટ કેન્દ્રો પરથી કાપે છે (આકૃતિ નીચે મુજબ).
પ્રત્યેક રિસ્ટ્રિક્શન એન્ડોન્યુક્લિએઝ DNAમાં વિશિષ્ટ પેલિન્ડ્રોમિક ન્યુક્લિઓટાઈડ શૃંખલાઓ(palindromic nucleotide sequence)ને ઓળખે છે.
પેલિન્ડ્રોમ એ શબ્દોનો સમૂહ છે જેને આગળ-પાછળ બંને બાજુએથી વાંચતા સરખા વાંચી શકાય છે. ઉદાહરણ : 'મલયાલમ' DNAમાં પેલિન્ડ્રોમ બેઇઝ જોડનો એક એવો ક્રમ હોય છે જે DNAની એક બાજુએથી બીજી બાજુ તરફ આગળ અને પાછળથી એકસરખા વાંચી શકાય છે. ઉદાહરણ : આપેલ ક્રમને 5’3’ દિશામાં વાંચવાથી બંને શૃંખલામાં એકસરખા વાંચી શકાય. જો તેને 3’5’ દિશામાં વાંચવામાં આવે તોપણ તે સાચું પડે છે.
5'------- GAATTC ------3'
3'------- CTTAAG ------5’
રિસ્ટ્રિક્શન ઉત્સેચક DNA શૃંખલાને પેલિન્ડ્રોમ સ્થાને કેન્દ્રથી સહેજ દૂર પરંતુ વિરુદ્ધ શૃંખલામાં બે સરખા બેઈઝની વચ્ચેથી કાપે છે જેના ફળ સ્વરૂપે છેડા પર એક શૃંખલાનો ભાગ રહી જાય છે. આથી બેવડા કુતલના છેડા ઉપર એક શૃંખલાવાળો ટૂંકો ભાગ છૂટી જાય છે. આવા ટૂંકા એક શૃંખલામય લટકતા નાના ભાગને ચીપકું છેડો કહે છે. તેનું આવું નામ એટલા માટે આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે, તેના પૂરક કપાયેલા પ્રતિરૂપ સાથે હાઈડ્રોજન બંધ બનાવે છે. છેડાઓનું આ ચીપકાપણું(stickyness) ઉત્સેચક DNA લાયગેઝના કાર્યમાં સહાયતા પ્રદાન કરે છે. રિસ્ટ્રિકશન એન્ડોન્યુક્લિએઝનો ઉપયોગ જનીન ઇજનેરીવિદ્યામાં પુનઃસંયોજિત DNA અણુ બનાવવા માટે કરવામાં આવે છે કે જે વિભિન્ન સ્રોતો/જનીન સંકુલ (genomes)માંથી પ્રાપ્ત થતા DNA ભેગા થઈને બનેલ હોય છે. એક જ રિસ્ટ્રિક્શન ઉત્સેચક દ્વારા કાપવાથી પ્રાપ્ત થનારા DNAના ખંડોમાં સમાન પ્રકારના ચીપકુ છેડા (sticky end) હોય છે અને તેને DNA લાયગેઝની મદદથી એકબીજા સાથે (છેડાથી છેડા-end to end) જોડી શકાય છે. સામાન્યતઃ જ્યાં સુધી વાહક અને સ્રોત DNAને એક જ રિસ્ટ્રિક્શન ઉત્સેચક દ્વારા કાપવામાં ન આવે ત્યાં સુધી પુનઃસંયોજિત વાહક અણુનું નિર્માણ થઈ શકતું નથી.જવાબ : રિસ્ટ્રિક્શન એન્ડોન્યુક્લિએઝ દ્વારા DNAને કાપવાના પરિણામ સ્વરૂપે DNAના ટુકડા થઈ જાય છે. આ ટુકડાઓને જેલ ઇલેક્ટ્રૉફોરેસિસ (gel electrophoresis) તરીકે ઓળખાતી પદ્ધતિ દ્વારા અલગીકૃત કરી શકાય છે. કેમકે DNA ટુકડાઓ ઋણ વીજભારિત અણુઓ હોય છે જેથી તેઓને માધ્યમ/આધારકમાં વિદ્યુતક્ષેત્રની મદદથી ધન વિદ્યુતધ્રુવ (anode)ની તરફ બળપૂર્વક ધકેલીને અલગ કરી શકાય છે. આજકાલ સામાન્ય રીતે ઉપયોગ કરવામાં આવતું માધ્યમ એગેરોઝ છે. તે દરિયાઈ નિંદણ (see weeds)માંથી અલગીકૃત કરાયેલ કુદરતી પોલીમર છે. એગેરોઝ જેલની ચાળણી જેવી અસરથી DNAના ટુકડાઓ તેના કદ મુજબ અલગ થાય છે. આમ, તેના ટુકડાનું કદ જેટલું નાનું તેટલું તે વધુ દૂર સુધી ખસશે. નીચેની આકૃતિમાં જુઓ અને અનુમાન લગાવો કે જેલના કયા છેડા પર સેમ્પલ ભરવામાં આવ્યું હતું.
અલગીકૃત DNAના ટુકડાઓને ત્યારે જ જોઈ શકાય છે જ્યારે આ DNAને ઇથીડિયમ બ્રોમાઈડ (ethidium bromide) નામના સંયોજન વડે અભિરંજિત કરીને UV કિરણો દ્વારા નિરાચ્છાદન(exposed) કરવામાં આવે (તમે શુદ્ધ DNAના ટુકડાઓને દૃશ્યમાન પ્રકાશમાં અભિરંજિત કર્યા વગર જોઈ શકતા નથી). ઈથીડિયમ બ્રોમાઇડથી અભિરંજિત જેલ ઉપર UV પ્રકાશ પાડતાં DNAના ચળકતા નારંગી રંગના પટ્ટાઓ તમે જોઈ શકો છો (ઉપરની આકૃતિ).
DNAના પટ્ટાઓને એગેરોઝ જેલમાંથી કાપીને બહાર કાઢવામાં આવે છે અને જેલના ટુકડાઓથી અલગ કરવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયાને છાલન(elution) કહે છે. આ રીતે શુદ્ધ કરવામાં આવેલ DNAના ટુકડાઓને ક્લોનિંગ વાહકો સાથે જોડીને રિકોમ્બિનન્ટ DNAના નિર્માણમાં ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
જવાબ : (a) સ્વયંજનનની ઉત્પતિ[Origin of Replicationo(ori)]: આ તે ક્રમ છે જ્યાંથી સ્વયંજનનની શરૂઆત થાય છે અને જ્યારે કોઈ DNAનો ટુકડો આ શૃંખલા સાથે જોડાય છે ત્યારે યજમાન કોષની અંદર સ્વયંજનન કરી શકે છે. આ ક્રમ, જોડાયેલ DNA (સંકલિત DNA)ની નકલોની સંખ્યાના નિયંત્રણ માટે પણ જવાબદાર છે. એટલા માટે જો કોઈ લક્ષ્ય DNAની ઘણી નકલો પ્રાપ્ત કરવા માંગતા હોય તો તેને એવા વાહકમાં ક્લોન કરવું જોઈએ કે જેની ઉત્પત્તિ (origin) ખૂબજ વધારે નકલો બનાવવામાં સહયોગ કરતી હોય.
(b) બાયોરિએક્ટર: ઓછું કદ ધરાવતા સંવર્ધનથી નીપજોનું પર્યાપ્ત માત્રાનું ઉત્પાદન થઈ શકતું નથી. તેના વ્યાપક સ્તરે ઉત્પાદન માટે જૈવભઠ્ઠી(bioreactor)ના વિકાસની આવશ્યકતા હોય છે કે જેમાં સંવર્ધનનો મોટી માત્રામાં (100-1000 લિટર) ઉપયોગ કરી શકાય. આ રીતે જૈવભઠ્ઠી એક વાસણ (vessels) સમાન છે જેમાં સુક્ષ્મ વનસ્પતિઓ, પ્રાણીઓ તેમજ માનવકોષોનો ઉપયોગ કરીને કાચા સામાન (raw material)ને જૈવસ્વરૂપે વિશિષ્ટ નીપજો, વ્યક્તિગત ઉત્સેચકો વગેરેમાં પરિવર્તિત કરવામાં આવે છે. ઇચ્છિત નીપજ મેળવવા માટે જૈવભઠ્ઠીમાં ઇષ્ટતમ પરિસ્થિતિ પૂરી પાડવામાં આવે છે. જે માટે (તાપમાન, pH, પ્રક્રિયાર્થી, ક્ષાર, વિટામિન કે ઑક્સિજન) ઈષ્તમ વૃદ્ધિ માટેની પરિસ્થિતિ પૂરી પડાય છે. સર્વાધિક ઉપયોગમાં લેવામાં આવતું બાયોરિએક્ટર સ્ટિરિંગ પ્રકારનું છે જેને નીચેની આકૃતિમાં દર્શાવવામાં આવેલ છે.મિશ્રક (stirred) ટેન્ક રિએક્ટર સામાન્ય રીતે નળાકાર હોય છે અથવા જેનું તળિયું વળેલું હોય છે જેથી રિએક્ટરની અંદર દ્રવ્યોના મિશ્રણમાં સહાયતા પ્રાપ્ત થાય છે. બાયોરિએક્ટરમાં મિશ્રક એ ઑક્સિજનની ઉપલબ્ધતા તથા તેના મિશ્રણનું પણ કામ કરે છે. સમયાંતરે હવા પરપોટા સ્વરૂપે બાયોરિએક્ટરમાં મોકલવામાં આવે છે. જો તમે આકૃતિને ધ્યાનથી જોશો તો જણાશે કે, રિએક્ટરમાં એક આંદોલક (agitator) તંત્ર, ઑક્સિજન વિતરણ તંત્ર, ફીણ-નિયંત્રણ તંત્ર, તાપમાન-નિયંત્રણ તંત્ર, pH નિયંત્રણ તંત્ર અને પ્રતિચયન પ્રધાર (sampling ports) આવેલા છે, જેનાથી સમયાંતરે સંવર્ધનની થોડી માત્રા બહાર કાઢી શકાય છે. (c) અનુપ્રવાહિત પ્રક્રિયા: જૈવ સંશ્લેષિત તબક્કો પૂર્ણ થયા બાદ નીપજોને બજારમાં માર્કેટિંગ માટે મોકલતા પહેલાં શૃંખલામય પ્રક્રિયાઓમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે. નીપજોની અલગીકરણ અને શુદ્ધીકરણ જેવી પ્રક્રિયાઓને સામૂહિક રીતે અનુપ્રવાહિત પ્રક્રિયા તરીકે ઉલ્લેખવામાં આવે છે. નીપજોને યોગ્ય પરિરક્ષકોથી પરિરક્ષિત બનાવાય છે. ઔષધોની બાબતમાં આવી બનાવટોને ચીવટપૂર્વકના ચિકિત્સકીય પરીક્ષણમાંથી પસાર કરવામાં આવે છે. પ્રત્યેક નીપજોની ચુસ્તપણે ગુણવત્તા નિયંત્રણ ચકાસણી થાય તે પણ આવશ્યક હોય છે. અનુપ્રવાહિત પ્રક્રિયા અને ગુણવત્તા નિયંત્રણ ચકાસણી (પરીક્ષણ) પ્રત્યેક નીપજો માટે અલગ-અલગ હોય છે.જવાબ : (a) PCR :
PCRનો અર્થ પોલિમરેઝ ચેઈન રિએક્શન (Polymerase Chain Reaction) છે. આ પ્રક્રિયામાં પ્રાઇમરના બે સેટ (નાનાં રાસાયણિક સંશ્લેષિત ઓલિગો ન્યુક્લિઓટાઇડ જે DNA વિસ્તારના પૂરક હોય) અને DNA પોલિમરેઝ ઉત્સેચકનો ઉપયોગ કરીને ઈન વિટ્રો (In vitro) ક્રિયાવિધિ દ્વારા રુચિ પ્રમાણેના ઉપયોગી જનીન (કે DNA)ની ઘણીબધી બહુગુણિત પ્રતિકૃતિઓનું સંશ્લેષણ કરાય છે. આ DNA પોલિમરેઝ ઉત્સેચક એ જનીન સંકુલ ધરાવતા DNA(genomic DNA)ને ટેમ્પલેટ (બીબા કે ફરમા) સ્વરૂપે કામમાં લઈને તથા પ્રક્રિયામાં રહેલા ન્યુક્લિઓટાઇડસનો ઉપયોગ કરીને પ્રાઇમરને વિસ્તૃત કરી દે છે. જો DNAની સ્વયંજનનની પ્રક્રિયા ઘણી વખત પુનરાવર્તિત થાય તો DNAના ખંડો આશરે અબજો વખત પ્રવર્ધિત થઈ શકે છે, એટલે કે અબજો નકલો બને છે. થરમોસ્ટેબલ DNA પોલિમરેઝ (થર્મસ એક્વેટિક્સ- Thermus aquaticus બેંક્ટેરિયામાંથી અલગ કરવામાં આવેલ) ઉત્સેચકના ઉપયોગ દ્વારા આ રીતે પુનરાવર્તિત પ્રવર્ધન મેળવવામાં આવે છે, જે ઊંચા તાપમાન દરમિયાન પણ સક્રિય રહી દ્વિશૃંખલીય DNA ના વિનૈસર્ગીકરણને પ્રેરે છે. જો જરૂરિયાત હોય તો આ પ્રવર્ધિત ખંડોને વાહક સાથે જોડીને ક્લોનિંગ માટે ઉપયોગ કરી શકીએ છીએ. (b) રિસ્ટ્રીક્શન ઉત્સેચકો અને DNA: રિસ્ટ્રીક્શન ઉન્સેચકો એ પુનઃ સંયોજિત DNA ટેકનોલોજીનું અગત્યનું સાધન છે. રિસ્ટ્રીકશન ઉત્સચકો એ DNA પર ચોક્કસ સાથે કાપણી કરે છે. મુખ્ય બે પ્રકારના રિસ્ટ્રીકશન એન્ડોન્યુક્લિએઝ ઉત્સેચકો છે: એન્ડોન્યૂક્લિએઝ અને એક્ઝોન્ય્ક્લિએઝ એકઝોન્યુક્લિએઝ એ DNAમાં ચીપ છેડા ઉત્પન્ન કરે છે.જ્યારે એક્ઝોન્યુક્લિએઝ ઉત્સેચકો DNA પરના અંત છેડા પરથી ન્યુક્લિઓટાઇડને દૂર કરે છે અને બુઠ્ઠા છેડા ઉત્પન્ન કરે છે. (c) કાઈટિનેઝ: કાઈટિનેઝ એ ઉત્સેચક છે જે ફૂગની કોષદીવાલને તોડવા માટે વપરાય છે. તેના પરિણામે DNA અને બીજી મહાઅણુઓ કોષઆમાંથી બહાર આવે છે.જવાબ : PCRનો અર્થ પોલિમરેઝ ચેઈન રિએક્શન (Polymerase Chain Reaction) છે. આ પ્રક્રિયામાં પ્રાઇમરના બે સેટ (નાનાં રાસાયણિક સંશ્લેષિત ઓલિગો ન્યુક્લિઓટાઇડ જે DNA વિસ્તારના પૂરક હોય) અને DNA પોલિમરેઝ ઉત્સેચકનો ઉપયોગ કરીને ઈન વિટ્રો (In vitro) ક્રિયાવિધિ દ્વારા રુચિ પ્રમાણેના ઉપયોગી જનીન (કે DNA)ની ઘણીબધી બહુગુણિત પ્રતિકૃતિઓનું સંશ્લેષણ કરાય છે. આ DNA પોલિમરેઝ ઉત્સેચક એ જનીન સંકુલ ધરાવતા DNA(genomic DNA)ને ટેમ્પલેટ (બીબા કે ફરમા) સ્વરૂપે કામમાં લઈને તથા પ્રક્રિયામાં રહેલા ન્યુક્લિઓટાઇડસનો ઉપયોગ કરીને પ્રાઇમરને વિસ્તૃત કરી દે છે. જો DNAની સ્વયંજનનની પ્રક્રિયા ઘણી વખત પુનરાવર્તિત થાય તો DNAના ખંડો આશરે અબજો વખત પ્રવર્ધિત થઈ શકે છે, એટલે કે અબજો નકલો બને છે.
થરમોસ્ટેબલ DNA પોલિમરેઝ (થર્મસ એક્વેટિક્સ- Thermus aquaticus બેંક્ટેરિયામાંથી અલગ કરવામાં આવેલ) ઉત્સેચકના ઉપયોગ દ્વારા આ રીતે પુનરાવર્તિત પ્રવર્ધન મેળવવામાં આવે છે, જે ઊંચા તાપમાન દરમિયાન પણ સક્રિય રહી દ્વિશૃંખલીય DNA ના વિનૈસર્ગીકરણને પ્રેરે છે. જો જરૂરિયાત હોય તો આ પ્રવર્ધિત ખંડોને વાહક સાથે જોડીને ક્લોનિંગ માટે ઉપયોગ કરી શકીએ છીએ.
જવાબ : PCRનો અર્થ પોલિમરેઝ ચેઈન રિએક્શન (Polymerase Chain Reaction) છે. આ પ્રક્રિયામાં પ્રાઇમરના બે સેટ (નાનાં રાસાયણિક સંશ્લેષિત ઓલિગો ન્યુક્લિઓટાઇડ જે DNA વિસ્તારના પૂરક હોય) અને DNA પોલિમરેઝ ઉત્સેચકનો ઉપયોગ કરીને ઈન વિટ્રો (In vitro) ક્રિયાવિધિ દ્વારા રુચિ પ્રમાણેના ઉપયોગી જનીન (કે DNA)ની ઘણીબધી બહુગુણિત પ્રતિકૃતિઓનું સંશ્લેષણ કરાય છે. આ DNA પોલિમરેઝ ઉત્સેચક એ જનીન સંકુલ ધરાવતા DNA(genomic DNA)ને ટેમ્પલેટ (બીબા કે ફરમા) સ્વરૂપે કામમાં લઈને તથા પ્રક્રિયામાં રહેલા ન્યુક્લિઓટાઇડસનો ઉપયોગ કરીને પ્રાઇમરને વિસ્તૃત કરી દે છે. જો DNAની સ્વયંજનનની પ્રક્રિયા ઘણી વખત પુનરાવર્તિત થાય તો DNAના ખંડો આશરે અબજો વખત પ્રવર્ધિત થઈ શકે છે, એટલે કે અબજો નકલો બને છે.
થરમોસ્ટેબલ DNA પોલિમરેઝ (થર્મસ એક્વેટિક્સ- Thermus aquaticus બેંક્ટેરિયામાંથી અલગ કરવામાં આવેલ) ઉત્સેચકના ઉપયોગ દ્વારા આ રીતે પુનરાવર્તિત પ્રવર્ધન મેળવવામાં આવે છે, જે ઊંચા તાપમાન દરમિયાન પણ સક્રિય રહી દ્વિશૃંખલીય DNA ના વિનૈસર્ગીકરણને પ્રેરે છે. જો જરૂરિયાત હોય તો આ પ્રવર્ધિત ખંડોને વાહક સાથે જોડીને ક્લોનિંગ માટે ઉપયોગ કરી શકીએ છીએ.
જવાબ :
|
ડાયાબિટીસની સારવારમાં |
|
હિમોફિલીયા Aની સારવાર માટે |
|
હિમોફિલીયા Bની સારવાર માટે |
|
કેન્સર, AIDS અને વાઇરસજન્ય રોગોમાં |
|
મૂત્રપિંડના પ્રત્યારોપણના સમય |
|
સીસ્ટીક ફાઈબ્રોસીસમાં |
|
દૂઘ ઉત્પાદનમાં |
|
હીપેટાઈટીસની રસી માટે |
|
વિવિધ પ્રકારના કેન્સરની સારવારમાં |
|
હૃદયરોગ ધરાવતી વ્યક્તિમાં ક્લોટની ચકાસણી માટે |
જવાબ : 
જવાબ : 
જવાબ : 
There are No Content Availble For this Chapter
Take a Test
બાયૉટેક્નોલૉજી: સિદ્ધાંતો અને પ્રક્રિયાઓ
જીવવિજ્ઞાન
Browse & Download GSEB Books For ધોરણ ૧૨ All Subjects
The GSEB Books for class 10 are designed as per the syllabus followed Gujarat Secondary and Higher Secondary Education Board provides key detailed, and a through solutions to all the questions relating to the GSEB textbooks.
The purpose is to provide help to the students with their homework, preparing for the examinations and personal learning. These books are very helpful for the preparation of examination.
For more details about the GSEB books for Class 10, you can access the PDF which is as in the above given links for the same.
