GSEB Solutions for ધોરણ ૦૯ Gujarati

જવાબ : ગોપાળબાપાના ગુરુનું નામ માંડણ ભગત હતું.

જવાબ : લેખકે મહારાજા શ્રીમંત સયાજીરાવને ‘સ્વપ્નસેવા’ કહ્યા છે.

જવાબ : સાચું જીવતર જીવતા ગોપાળબાપા આપણી સંત – પરંપરાના વારસદાર જેવા લાગે છે.

જવાબ : માંડણ ભગતની ધરતીને સેવવાની ભલામણ આજના યુગને બંધબેસતી છે.

જવાબ : ‘જમીનની ખટખટ કરે છે.’ એટલે જમીન અંગે વાટાઘાટો કરે છે.

જવાબ : ગોપાળબાપાએ શિવાલયમાં મૂર્તિની પૂજાની વ્યવસ્થા કરવાને બદલે ધર્મશાળા બાંધવાનો વિકલ્પ સૂચવ્યો.

જવાબ : “આ તમારી પડખેના દીપડા...” આ શબ્દો ગોપાળબાપાએ સયાજીરાવનો રાજવહીવટ સંભાળનારાઓ માટે વાપર્યા છે.

જવાબ : ગોપાળબાપા હરિનામનો વેપાર કરવા ઇચ્છતા હતા.

જવાબ : તુલસીશ્યામ જવા – આવવાના માર્ગે શિવાલય પેશ્વા સરકારે બંધાવ્યું હતું.

જવાબ : મહારાજા સયાજીરાવમાં માણસને પારખવાની શક્તિ હતી.

જવાબ : “આ તમારી પડખેના દીપડા ન રંજાડે તોય ઘણું છે.” આ વાક્ય ગોપાળબાપા બોલે છે.

જવાબ : ‘ગોપાળબાપા’ ‘ઝેર તો પીધાં છે જાણી જાણી’ નવલકથાનો અંશ છે.

જવાબ : મનુભાઈ પંચોળીનું ઉપનામ ‘દર્શક’ છે.

જવાબ : ‘ગોપાળબાપા’ નવલકથા – અંશ છે.

જવાબ : ‘ગોપાળબાપા’ પાઠના લેખક મનુભાઈ પંચોળી છે.

જવાબ : ગોપાળબાપાએ શિવાલયની પૂજા કરવાની ના પાડી દીધી, કારણ કે તેઓ એમ માનતા હતા કે આપણે સૌ મૂર્તિઓ જ છીએ. આ મૂર્તિઓને રહેવાની જગ્યા નથી મળતી, ત્યાં વળી પથ્થરની મૂર્તિઓને ક્યાં પધરાવવી ?

જવાબ : સયાજીરાવે કોતરને છેડે મથાળા પર ઊભેલા જીર્ણ શિવાલય વિશે ગોપાળબાપાને જણાવ્યું કે આ શિવાલય પેશ્વા સરકારે બંધાવ્યું છે. એ જુનવાણી શિલ્પનો નમૂનો છે, પણ એ અપૂજ રહે છે. એની પૂજાનો બંદોબસ્ત કરો.

જવાબ : ગોપાળબાપાએ સયાજીરાવ પાસે કરેલી માગણીનું પરિણામ એ આવ્યું કે સયાજીરાવે એમને કોતરની જમીન લખી આપી. એ ઉપરાંત બીજી કોઈ મદદ જોઈએ તો એમનું ખેતી – ખાતું તે આપશે એની ખાતરી આપી.

જવાબ : ગોપાળબાપા શીંગોડા નદીના કોતરની જમીન ખરીદવા ઇચ્છતા હતા, કારણ કે એ કોતરોનું તળ સાચું છે. એની અંદરના ગાળામાં પાણીના ધરા ભરેલા હોય છે. ગમે ત્યાં આઠ હાથ સુધી ખોદતાં જ પાણી નીકળે છે. આ જમીન વિશેષ પ્રકારની છે. એ શીંગોડાના મારને કોઈ પણ રીતે રોકીએ તો આ કોતરોમાં બનારસી લંગડો પાકે અને ગરીબોનાં અમરફળ જેવાં બોર ઢગલેઢગલા ઊતરે તેમ છે.

જવાબ : ગોપાળબાપા વાણિયા હતા અને વાણિયા મૂડીનું રોકાણ કરતાં પહેલાં સો ગળણે ગાળે એટલે કે સો વાર વિચાર કરે. ભવિષ્યમાં જે જમીન સારો પાક આપે ત્યાં જ ભાઈબંધની મૂડી રોકે તો ફાયદો થાય તેમ હતો. વળી એમના ભાઈબંધના વંશજો અસલ ગાયકવાડના જ વતની હતા. આથી ગોપાળબાપાએ આભપરાનો છાંયો મૂકીને વડોદરા તરફની જમીન માગી.

જવાબ : ગોપાળબાપાના ગુરુ માંડણ ભગતમાં અનોખું તેજ હતું. ગોપાળબાપાના ગુરુએ જ એમને હરિનામનો વેપાર કરવાનું કહ્યું હતું. માંડણ ભગતનો વર્ણ કાળો હતો. એમને આંખો નીચી રાખવાની ટેવ હતી. એમનું હાસ્ય બાળકના જેવું નિર્મળ હતું અને એમનો અવાજ વાંસળી જેવો હતો. તેઓ કૂતરાનું ધ્યાન રાખતા. ગલૂડિયાં સાથે ન સમજાય એવી ભાષામાં વાતો કરતા અને મરક મરક હસતા. એક વાર શરીર પર ચડી ગયેલ ગીંગોડાને ઉખેડવાની ના પાડતાં કહ્યું, ‘રે’વા ધો એને. એને વળી બીજે ખાજ લેવા જાવું પડશે ને ? બહુ દી થઈ ગ્યા છે એને.’ માંડણ ભગતના આ શબ્દો ગીતામાં કહ્યું છે તેમ ‘હું દેહ નથી, પણ આત્મા છું’ એની પ્રતીતિ કરાવે છે.

જવાબ : ગોપાળબાપા વિશે સયાજીરાવને એ જાણવા મળ્યું કે ગોપાળદાસ એક વણિક ખેડૂત છે. એ બરડાના પેટાળમાં રહે છે. ચારેક મહિના પહેલાં એમના ભાઈબંધ મૃત્યુ પામ્યા હતા. તેઓ ઝરિયાની કોલિયારીમાં ભાગીદાર હતા. તેઓ ગોપાળબાપા પર એક ચિઠ્ઠી લખીને ગયા હતા. એમાં એમણે ગોપાળબાપાને એમની તમામ માલમિલકતની અને દીકરાની ભાળવણી કરવાની ભલામણ કરી હતી. આથી ગોપાળબાપા આ બધી જમીન અંગે ખટખટ કરે છે; પરંતુ એમાં પોતાનો કોઈ અંગત સ્વાર્થ નથી. એ તો કેવળ નિ:સ્વાર્થભાવે મૈત્રીધર્મ નિભાવી રહ્યા છે.

જવાબ : ગોપાળબાપા નિષ્ઠાવાન અને નીડર પુરુષ હતા. સયાજીરાવ ગાયકવાડ સાથે વાતચીત દરમિયાન એમની આમન્યા રાખે છે. પણ પોતાના વિચારોને એ નીડરતાથી સયાજીરાવ પાસે રજૂ કરે છે. ગોપાળબાપાએ સયાજીરાવને સૂચન કર્યું કે કોતરની જમીન પર શીંગોડાના મારને રોકી શકાય, તો ત્યાં બનારસી લંગડો કેરી અને ગરીબો માટે અમરફળ જેવાં બોર ઢગલેઢગલા ઊતરે. એમના આ સૂચનમાં એમનું ખેતી – વિષયક જ્ઞાન અને ગરીબોનું ભલું કરવાની ભાવના દેખાય છે. “તમારી પડખેના દીપડા ન રંજાડે તોય ઘણું છે” એમ નીડરતાથી સયાજીરાવને તે કહી પણ શકે છે. ‘પૂજાનો બંદોબસ્ત’ કરવા સંબંધો સયાજીરાવના સૂચનનો પણ તેઓ વિનમ્રતાથી અસ્વીકાર કરે છે, તો ‘ત્યાંય મૂર્તિને નામે સૌને આશરો મળે તેવું કરજો” એવા સયાજીરાવના સૂચનને સહર્ષ વધાવે પણ છે.

જવાબ : સયાજીરાવ ગાયકવાડ ગોપાળબાપા સાથે વાતો કરતાં કરતાં ચાલતા હતા ત્યારે જ સયાજીરાવ ગાયકવાડે ગોપાળબાપાને પારખી લીધા હતા. ગોપાળબાપા પ્રમાણિક અને નિષ્ઠાવાન છે એમ જાણી સયાજીરાવ ગાયકવાડે એમની કોતરની જમીન લખી આપી. ગોપાળબાપાએ અપૂજ મંદિરનો બંદોબસ્ત કરવાની ના પાડી તોપણ તેમને એ વાતનું માઠું નથી લાગતું, પણ મૂર્તિને નામે ત્યાં સૌને આશરો મળે એવું સૂચન કરે છે. એમાં સયાજીરાવની વિનમ્રતા દેખાય છે. વળી સયાજીરાવને ગોપાળબાપાના ગુરુ માંડણ ભગત વિશે જાણવાનું કુતૂહલ જાગે છે. માંડણ ભગતનું ઉમદા ચરિત્ર જાણીને સયાજીરાવ ગાયકવાડ ‘વાહ!’ બોલી ઊઠે છે.