GSEB std 10 science solution for Gujarati check Subject Chapters Wise::
જવાબ : 3
જવાબ : C₂H₆
જવાબ : સ્ટેગર્ડ
જવાબ : સમતલીય
જવાબ : સાયક્લો પ્રોપેન
જવાબ : Pd / H₂
જવાબ : ઉદ્દીપકીય હાઇડ્રોજીનેશન
જવાબ : સાયક્લો હેક્ઝેન
જવાબ : આલ્કાઈન
જવાબ : 
જવાબ : 2 - મિથાઇલ પ્રોપેન
જવાબ : આલ્કાઈન
જવાબ : નિયોપેન્ટેન
જવાબ : 2, 2, 3-ટ્રાયમિથાઇલ પેન્ટેન
જવાબ : 2
જવાબ : 12, 2,0
જવાબ : C₅H₈
જવાબ : 112 pm, 109° 28¹
જવાબ : ઓર્થો + પેરા
જવાબ : 2-મિથાઇલ પેન્ટેન
જવાબ : 
માંથી
જવાબ : વુર્ટ્ઝ પ્રક્રિયા
જવાબ : ડીકાર્બોક્સિલેશન
જવાબ : રિડક્શન અને ગ્રીગનાર્ડ પ્રક્રિયા
જવાબ : ઈથેન
જવાબ : n-હેક્ઝેન
જવાબ : બ્યુટેન
જવાબ : પ્રોપાડાઈન
જવાબ : sp²
જવાબ : 6
જવાબ : 3
જવાબ : ઈથિન
જવાબ : Pd + ચારકોલ
જવાબ : હેલો આલ્કેન, ડાયહેલો આલ્કેન અને આલ્કોહોલ
જવાબ : 2, 3-ડાયબ્રોમો બ્યુટેન
જવાબ : C₂H₄
જવાબ : ડીહેલોજીનેશન
જવાબ : બંને કિસ્સામાં એક તબક્કો ઉષ્માશોષક છે.
જવાબ : C₆H₅CH(Br)CH₂CH₃
જવાબ : બ્યુટ-2-ઇન
જવાબ : Pd / H₂
જવાબ : પ્રક્રિયા વધુ સ્થાયી કાર્બોનિયમ આયન મારફતે થાય છે.
જવાબ : C ≡ C
જવાબ : પ્રોપાઇન
જવાબ : SP
જવાબ : 1 સિગ્મા 2 પાઇ
જવાબ : 2, 2, 5, 5-ટેટ્રામિથાઇલ હેક્ઝ-3-આઇન
જવાબ : 3
જવાબ : સાયક્લો પ્રોપિન
જવાબ : ચક્રિયકરણ
જવાબ : આલ્કેન્સ
જવાબ : Al₄C₃
જવાબ : Reded P / HI
જવાબ : મુક્ત મુલક વિસ્થાપન
જવાબ : CC₂₀H₄₂
જવાબ : 134, 110
જવાબ : સમતલીય ત્રિકોણ
જવાબ : બ્યુટ્-2-ઇન
જવાબ : 4
જવાબ : એસિટિલિન
જવાબ : હાઇડ્રૉર્બનનો અર્થ માત્ર કાર્બન અને હાઇડ્રોજનના સંયોજનો એમ થાય છે. આપણા રોજિંદા જીવનમાં હાઇડ્રોકાર્બન મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. LPGPG અને CNG જેનો ઉપયોગ ઇંધણ તરીકે કરવામાં આવે છે.
LPG પ્રવાહીકૃત પેટ્રોલિયમ વાયુનું (Liquified Petroleum Gas) ટૂંકું રૂપ છે, જ્યારે LNG સંકોચિત કુદરતી વાયુનું (Compressed Natural Gas) ટૂંકું રૂપ છે. હાલમાં બીજો સંક્ષિપ્ત શબ્દ LNG (Liquified Natural Gas) પ્રવાહીકૃત કુદરતી વાયુ માટે પ્રચલિત છે. આ પણ ઇંધણ છે, જે કુદરતી વાયુના પ્રવાહીકરણથી પ્રાપ્ત થાય છે. પેટ્રોલિયમ પૃથ્વીના પોપડાની નીચેથી મળે છે, જેનું વિભાગીય નિસ્યંદન કરતા પેટ્રોલ, ડીઝલ તથા કેરોસીન પ્રાપ્ત થાય છે. કોલગૅસ કોલસાના વિચ્છેદક નિસ્યંદનથી પ્રાપ્ત થાય છે. કુદરતી વાયુ, તેલના કૂવાઓના ખોદાણ દરમિયાન ઉપરના સ્તરમાંથી મળે છે. સંકોચિત કરેલા વાયુને સંકોચિત કુદરતી વાયુ કહે છે. LPG નો ઉપયોગ ઘરેલુ ઈંધણ તરીકે થાય છે, જે સૌથી ઓછું પ્રદૂષણ કરનાર વાયુ છે. કેરોસીનનો ઉપયોગ પણ ઘરેલુ ઇંધણ તરીકે થાય છે પણ તેનાથી થોડુંક પ્રદૂષણ થાય છે. સ્વયંસંચાલિત (Automobile) વાહનોના ઇંધણ માટે પેટ્રોલ, ડીઝલ તથા CCNG જરૂરી બને છે. પેટ્રોલ અને CNGથી ચાલતા વાહનોથી પ્રદૂષણ ઓછું થાય છે. આ બધા ઇંધણ હાઇડ્રોકાર્બનના મિશ્રણ હોય છે, જે ઊર્જાના સ્રોત છે. હાઇડ્રોકાર્બનનો ઉપયોગ પોલિથીન, પોલિપ્રોપીન, પોલિસ્ટાયરિન વગેરે પોલિમરના ઉત્પાદનમાં થાય છે. ઊંચા આણ્વીયદળ ધરાવતા હાઇડ્રોકાર્બનનો ઉપયોગ રંગમાં દ્રાવક તરીકે તથા ઘણા રંગકો અને ઔષધોના ઉત્પાદનમાં પ્રારંભિક પદાર્થ તરીકે કરવામાં આવે છે.જવાબ : હાઇડ્રોકાર્બન વિભિન્ન પ્રકારના હોય છે. તેઓમાં રહેલા કાર્બન-કાર્બન બંધના પ્રકારના આધારે તેઓનું મુખ્યત્વે ત્રણ વર્ગમાં વર્ગીકરણ કરવામાં આવ્યું છે :
(i) સંતૃપ્ત (ii) અસંતૃપ્ત (iii) એરોમૅટિક હાઇડ્રોકાર્બન. સંતૃપ્ત હાઇડ્રોકાર્બનમાં કાર્બન-કાર્બન અને કાર્બન-હાઇડ્રોજન એકલબંધ હોય છે. જો જુદા-જુદા કાર્બન પરમાણુઓ એકબીજા સાથે એક્લબંધથી જોડાઈને સરળ શૃંખલા બનાવે તો તેને આલ્કેન કહે છે, જે બીજી તરફ જો કાર્બન પરમાણુઓ બંધ શુંખલા કે વલય બનાવે તો તેને ચક્રિય આલ્કેન (સાયક્લોઆલ્કેન) કહે છે. અસંતૃપ્ત હાઇડ્રોકાર્બનમાં કાર્બન-કાર્બન બહુબંધો જેવા કે દ્વિબંધ, ત્રિબંધ અથવા બંને બંધો રહેલા હોય છે. એરોમૅટિક હાઇડ્રોકાર્બન ચક્રિય સંયોજનોનો એક વિશિષ્ટ પ્રકાર છે. તમે કાર્બનની ચતુર્સયોજકતા તથા હાઇડ્રોજનની એકલ સંયોજકતાને ધ્યાનમાં રાખી આવા અણુઓના બંને પ્રકારના (સરળ શૃંખલા અને બંધ શૃંખલા) અનેક અણુ મોડેલ બનાવી શકો છો. આલ્કેનના મૉડેલ બનાવવા માટે તમે બંધ તરીકે ટૂથપિક (દાંતખખોતરણી) તથા પરમાણુઓ માટે પ્લાસ્ટિકના દડાનો ઉપયોગ કરી શકો છો. આલ્કીન, આલ્કાઈન અને ઍરોમૅટિક હાઇડ્રોકાર્બન માટે સ્પ્રિંગ મૉડેલ પણ બનાવી શકાય છે.જવાબ : કાર્બન પરમાણુ સાથે જોડાયેલા અન્ય કાર્બન પરમાણુઓની સંખ્યાના આધારે કાર્બન પરમાણુઓને પ્રાથમિક (1°), દ્વિતીયક (2°), તૃતીયક (3°) અને ચતુર્થક (4°) કાર્બન પરમાણુ કહે છે.
પ્રાથમિક (1°) કાર્બન પરમાણુ : મિથેનમાં જેમ એક કાર્બન પરમાણુ સાથે અન્ય કોઈ કાર્બન પરમાણુ જોડાયેલો નથી તેવા કાર્બનને અથવા ઇથેનમાં જેમ એક કાર્બન પરમાણુ સાથે અન્ય એક કાર્બન પરમાણુ જોડાયેલો છે તેવા કાર્બનને પ્રાથમિક કાર્બન કહે છે. દ્વિતીયક (2°) કાર્બન પરમાણુ: અંતિમ છેડે રહેલા કાર્બન પરમાણુ હંમેશાં પ્રાથમિક પ્રકારના હોય છે. જે કાર્બન પરમાણુ અન્ય બે કાર્બન પરમાણુઓ સાથે જોડાયેલો હોય તેને દ્વિતીયક કાર્બન કહે છે. તૃતીયક (3°) કાર્બન પરમાણુ : તૃતીયક કાર્બન ત્રણ કાર્બન પરમાણુઓ સાથે તથા નિયો અથવા ચતુર્થક કાર્બન અન્ય ચાર કાર્બન પરમાણુઓ સાથે જોડાયેલા હોય છે. ચતુર્થક (4°) કાર્બન પરમાણુ : જે કાર્બન પરમાણુ અન્ય ચાર કાર્બન પરમાણુઓની સાથે સિધોજ જોડાયેલ હોય તેને ચતુર્થક કાર્બન પરમાણુ કહે છે.જવાબ : જે સંયોજનોના આણ્વીય સૂત્ર સમાન હોય પણ બંધારણીય સૂત્ર (પરમાણુઓની ગોઠવણીની રીત) ભિન્ન હોય તેમને બંધારણીય સમઘટકો કહે છે અને આ ઘટના બંધારણીય સમઘટકતા કહેવાય છે.
જો બે અથવા વધારે સંયોજનોના આણ્વીય સૂત્ર એક સમાન હોય પણ તેમની કાર્બન શૃંખલાનું માળખું અલગ અલગ હોય તો તેવાં સંયોજનોને શૃંખલા સંઘટકો કહે છે. આ ઘટનાને શૃંખલા સમઘટકતા કહે છે. ત્રણ કરતાં વધારે કાર્બન ઘરાવતા આલ્કેન શૃંખલા સમઘટકતા ધરાવે છે. ઉદાહરણ 1: બ્યુટેનના શૃંખલા સમઘટકો બે છે : (i) n-બ્યુટેન જે સરળ શૃંખલા યુક્ત બંધારણ અને (ii) આઈસોબ્યુટેન (CH₃)₃CH જે શૃંખલા યુક્ત બંધારણ ધરાવે છે. (i) n-બ્યુટેન
જવાબ : સૂક્ષ્મ વિભાજિત ઉદ્દીપક જેવા કે પ્લેટિનમ, પેલેડિયમ અથવા નિક્લની હાજરીમાં આલ્કીન અને આલ્કાઈન સંયોજનોમાં ડાયહાઇડ્રોજન વાયુ ઉમેરાઈને આલ્કેન સંયોજનો બને છે. આ પ્રક્રિયાને હાઈડ્રોજનીકરણ કહે છે. આ ધાતુઓ ડાયહાઇડ્રોજન વાયુને પોતાની સપાટી પર શોષે છે અને હાઇડ્રોજન-હાઇડ્રોજન બંધને સક્રિય કરે છે. પ્લેટિનમ અને પેલેડિયમ ઓરડાના તાપમાને પ્રક્રિયાને ઉદ્દીપિત કરે છે, પરંતુ નિકલ ઉદ્દીપક માટે ઊંચા તાપમાન અને દબાણની જરૂરિયાત રહે છે.
ઈથિન ઈથેન
પ્રોપિન પ્રોપેન
પ્રોપાઈન પ્રોપેન
જવાબ : વુર્ટઝ પ્રક્રિયાથી આલ્કાઇલ હેલાઇડમાંના કાર્બનની સંખ્યાના કરતાં બમણા કાર્બન વાળો આલ્કેન બને છે. જેથી બેકી સંખ્યા વાળો આલેન નીપજે છે. જો એકી સંખ્યાવાળો આલ્કેન બનાવવો હોય તો બે ભિન્ન અલ્કાઈલ હેલાઇડને પ્રક્રિયક તરીકે લેવા પડે છે. આમ કરવાથી નીપજ તરીકે ત્રણ આલ્કેનનું મિશ્રણ બને છે. દા.ત., પ્રોપેન બનાવવા માટે, મિથાઇલ બ્રોમાઇડ અને ઇથાઇલ બ્રોમાઇડની સોડિયમ ધાતુની સાથે શુષ્ક ઇથરીય દ્રાવણમાં પ્રક્રિયા નીચે પ્રમાણે થાય.
બ્રોમોઈથેન ઈથેન
બ્રોમોઈથેન n-બ્યુટેન
પ્રોપેન
ઉપરની પ્રક્રિયા પ્રમાણે એકી સંખ્યા ધરાવતો પ્રોપેન બને છે અને તેની સાથે ઈથેન તથા n-બ્યુટેન ધરાવતું મિશ્રણ મળે છે. વળી આવા હાઇડ્રોકાર્બનના મિશ્રણના ઘટકો (સંયોજનો)નું અલગીકરણ ઘણુંજ અઘરું અને મોંઘુ પડે છે. આથી એકી સંખ્યામાં કાર્બન ધરાવતા આલ્કેન બનાવવા માટે વુર્ટઝ પ્રકિયા પસંદ કરાતી નથી.જવાબ : કાર્બોક્સિલિક એસિડને સોડાલાઇમની સાથે ગરમ કરવાથી કાર્બોકિસલિક એસિડમાંનો (-COOH) દૂર થઈને -COOHના સ્થાને -H ધરાવતો હાઇડ્રોકાર્બન બને છે. જેને એસિડનું ‘ડિકાર્બોકિસલેશન’ કહે છે. ડિકાર્બોકિસલેશન તે એસિડમાંથી કાર્બન ડાયોક્સાઇડના વિલોપનની પ્રક્રિયા છે.
સોડાલાઈમ તે સોડિયમ હાઈડ્રોક્સાઇડ (NaOH) અને કેલ્શિયમ ઑક્સાઈડ (CaO)નું મિશ્રણ છે. સોડાલાઇમમાંનો NaOH એસિડની સાથે પ્રક્રિયા કરી સોડિયમ ક્ષારમાં ફેરવાય છે. ઉદા.-1 : એસેટિક એસિડમાંથી મિથેનની બનાવટ :
જવાબ : કાર્બોકિસલિક એસિડના સોડિયમ અથવા પોટેશિયમ ક્ષારના જલીય દ્રાવણનું નિષ્ક્રિય ધ્રુવોમાં વિદ્યુતવિભાજન કરવાથી ઍનોડ પર આલ્કેન પ્રાપ્ત થાય છે.
ઉદાહરણ : એસેટિક એસિડના સોડિયમ ક્ષાર, સોડિયમ એસિટેટ (
) નું વિદ્યુતવિભાજન કરવાથી નીચેની પ્રક્રિયા થઇ ને ઇથેન મળે છે.
આ પ્રક્રિયાથી હંમેશાં બેકી સંખ્યામાં કાર્બન ધરાવતો આલ્કેન (હાઇડ્રોકાર્બન) બને છે.
પ્રક્રિયાની સમજૂતી :
(a) સોડિયમ ક્ષારનું, જલીય દ્રાવણમાં આયનીકરણ થઇને એનાયન 
અને કેટાયન 
દ્રાવણમાં હોય છે.
(b) (ii) ઍનોડની સપાટીની ઉપર ઑક્સિડેશન પ્રક્રિયા : એનાયન CH3COO- એનોડ (ધનધ્રુવ) ઉપર જઈ, ઇલેક્ટ્રોન ગુમાવી ઑક્સિડેશન પામે છે અને મુલક CH₃ ઉત્પન્ન કરે છે.
(ii) 
(c) કૅથોડ ઉપર રિડક્શન પ્રક્રિયા : કૅથોડ પાસે આવતા કેટાયનનું રિડક્શન થતું નથી પણ પાણીનું રિડક્શન થઈને ડાયહાઈડ્રોજન (H₂) વાયુ બને છે.
મિથેન આ પદ્ધતિથી બનાવી શકાતો નથી.
જવાબ : જેમ આણ્વીયદળ વધે તેમ તે આલ્કેનના ઉત્કલનબિદુ અને ગલનબિંદુ વધે છે.
ઉદાહરણો કોષ્ટક સ્વરૂપે દશાવેલ છે.|
આણ્વીય સૂત્ર |
નામ |
આણ્વીય દળ/u |
ઉ.બિં./(K) |
ગ.બિં./(K) |
|
મિથેન | 16 | 111.0 | 90.5 |
|
ઈથેન | 30 | 184.4 | 101.0 |
|
પ્રોપેન | 44 | 230.9 | 85.3 |
|
બ્યુટેન | 58 | 272.4 | 134.6 |
|
|
2-મિથાઈલપ્રોપેન | 58 | 261.0 | 114.7 |
|
પેન્ટેન | 72 | 309.1 | 143.3 |
|
|
2-મિથાઈલબ્યુટેન | 72 | 300.9 | 113.1 |
|
|
2,2-ડાયમિથાઈલપ્રોપેન | 72 | 282.5 | 256.4 |
|
હેક્ઝેન | 86 | 341.9 | 178.5 |
|
હેપ્ટેન | 100 | 371.4 | 182.4 |
|
ઑક્ટેન | 114 | 398.7 | 216.2 |
|
નોનેન | 128 | 423.8 | 222.0 |
|
ડેકેન | 142 | 447.1 | 243.3 |
|
આઈકોસેન | 282 | 615.0 | 236.2 |
જવાબ : મિથેનનું ક્લેરિનેશન તે હેલોજીનેશન છે અને મુક્તમૂલક વિસ્થાપન પ્રક્રિયા છે પ્રક્રિયક Cl₂ છે. અને ઉદ્દીપક વિસરિત સૂર્યપ્રકાશ કે પારજાંબલી પ્રકાશ (hv) છે. જે પૂરતા પ્રમાણમાં ક્લોરિન હોય તો મિથેનમાં ચારેય H ક્રમશઃ -Cl વડે વિસ્થાપન પામે છે અને નીચે પ્રમાણે પ્રક્રિયા થાય છે. આ પ્રક્રિયા 573 થી 773 K જેટલા ઊંચા તાપમાને પણ થાય છે. આ પ્રક્રિયા પૂર્ણ અંધકારમાં થતી નથી.
મિથેનના પૂર્ણ ક્લોરિનેશનની પ્રક્રિયાના સમીકરણ (i)
મિથેન ક્લોરોમિથેન
(ii) 
ડાયક્લોરોમિથેન
(iii) 
ટ્રાયક્લોરોમિથેન
(iv) 
ટેટ્રાક્લોરોમિથેન
There are No Content Availble For this Chapter
Take a Test
હાઈડ્રોકાર્બન
રસાયણવિજ્ઞાન
Browse & Download GSEB Books For ધોરણ ૧૧ All Subjects
- રસાયણવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- ભૌતિકવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- જીવવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- અંગ્રેજી Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- ગણિત Book for GSEB ધોરણ ૧૧
The GSEB Books for class 10 are designed as per the syllabus followed Gujarat Secondary and Higher Secondary Education Board provides key detailed, and a through solutions to all the questions relating to the GSEB textbooks.
The purpose is to provide help to the students with their homework, preparing for the examinations and personal learning. These books are very helpful for the preparation of examination.
For more details about the GSEB books for Class 10, you can access the PDF which is as in the above given links for the same.
