GSEB Solutions for ધોરણ ૧૦ Gujarati

જવાબ : થર્મલ પાવર સ્ટેશન શબ્દ બળતણના દહન દ્વારા ઉષ્મા ઉર્જા ઉત્પન્ન કરી તેનું વિદ્યુત ઉર્જામાં રૂપાંતરના સંદર્ભે કહેવામાં આઅવે છે.

જવાબ : CO₂ અને   CH₄

જવાબ : અજારક સુક્ષ્મ જીવો છાણના રગડામાં રહેલા જટિલ સંયોજનોનું વિઘટન કરે ત્યારે બાયોગેસ ઉત્પન્ન કરે છે.

જવાબ : પવન ઉર્જાના નીચે પ્રમાણે ફાયદાઓ છે. ૧. તે પર્યાવરણ મિત્ર ઉર્જા છે. ૨. તે પુન: પ્રાપ્ય ઉર્જાનો સ્ત્રોત છે.

જવાબ : સૂર્યની અંદાજીત ઉંમર ૫ અજબ વર્ષ છે અને તેનું અપેક્ષિત આયુષ્ય અંદાજીત હજુ બીજા ૫ અજબ વર્ષ છે.

જવાબ : આપણી ઉર્જાની માંગ દિન-પ્રતિદિન વધતી જાય છે કારણ કે,   ૧. આપણે આપણા  કાર્ય કરવા માટે યંત્રો પર વધારે આધારિત થયા છીએ. તેને વધારે ઉર્જા જોઈએ છે.   ૨. વધતા જતા ઉદ્યોગોને કારણે સમગ્ર વિશ્વમાં જીવનની ગુણવત્તામાં વધારો થવાને પરિણામે સતત ઉર્જામાં તેની માંગનો પણ વધારો થયો છે.

જવાબ : ઘરેલું વપરાશ માટે સોલાર પેનલ ઘર કે ઇમારતી છત પર ફીટ કરવામાં આવે છે તેનાથી વધુ સૌર ઉર્જાનું શોષણ થતા વીજ ઉત્પાદન મેળવી શકાય છે.

જવાબ : નાઈટ્રોજન અને સલ્ફર ના ઓક્સાઈડ એસીડ વર્ષા માટે જવાબદાર છે.

જવાબ : 15 કી.મી./ કલાક

જવાબ : પુન: પ્રાપ્ય ઉર્જા સ્ત્રોત – જળ વિદ્યુત, જૈવ ભાર, પવન ઉર્જા, સમુદ્રની ઉર્જા, સૌર ઉર્જા વગેરે.

જવાબ : ભારે ન્યુક્લીયસનું હલકા ન્યુક્લીયસમાં વિભાજન સાથે વિપુલ માત્રામાં ઉર્જા મુક્ત થવાની ક્રિયાને ન્યુક્લિયર વિખંડન કહે છે.

જવાબ : બે હલકા ન્યુક્લીયસના જોડાણ દ્વારા ભારે ન્યુક્લીયસના નિર્માણ સાથે વિપુલ માત્રામાં ઉર્જા મુક્ત થવાની ક્રિયાને ન્યુક્લિયર સંલયન કહે છે.

જવાબ : પૃથ્વીના વાતાવરણની બાહ્ય પરિસીમા પર સૂર્ય કિરણોની લંબ સ્થિતિમાં ખુલ્લા ક્ષેત્રના પ્રતિ એકમ ક્ષેત્રફળ દીઠ પ્રતિ સેકન્ડે પહોંચતી સૌર ઉર્જાને સૌર અચળાંક કહેવામાં આવે છે.

જવાબ : ગરમ બિંદુઓના વિસ્તાર માંથી બાષ્પ એટલે કે વરાળ સ્વરૂપે મેળવવામાં આવતી ઉષ્મા ઉર્જાને ભુતાપીય ઉર્જા કહેવામાં આવે છે.

જવાબ : જૈવભાર કચરા માંથી અજારક દહનથી ઉત્પન્ન થતા બળતણ વાયુને બાયોગેસ કહેવામાં આવે છે.

જવાબ : જે ઉર્જા સ્ત્રોત દ્વારા આપણી મોટા ભાગની ઉર્જા માંગ સંતોષાતી હોય તેમજ જેનો ઉપયોગ માનવી લાંબા સમયથી કરતો આવ્યો હોય તેને પરંપરાગત ઉર્જા સ્ત્રોત કહે છે. 

જવાબ : જે ઉર્જા સ્ત્રોત દ્વારા આપણી માર્યાદિત ઉર્જા માત્ર સંતોષાતી હોય તેને બિનપરંપરાગત ઉર્જા સ્ત્રોત કહેવાય છે.

જવાબ : વ્યવસાયિક ધોરણે પવન ઉર્જાના ઉપયોગ માટે ખુબ જ મોટા વિસ્તારમાં પવન ચક્કીઓ સ્થાપિત કરવામાં આવે છે. તેને પવન ઉર્જા ફાર્મ કહે છે.

જવાબ : જમીનમાં લખો વર્ષ પૂર્વે મૃત અને અસ્મીભૂત વનસ્પતિઓ અને પ્રાણીઓના પૃથ્વીના પેતાલોમાં દટાઈને ખુબ વધારે ઉષ્મા અને દબાણના કારણે કોલસો પેટ્રોલીયમ અને કુદરતી વાયુ જેવા બળતણમાં રૂપાંતરિત થયા તેને અશ્મી બળતણ કહે છે.

જવાબ : ઉર્જા સ્ત્રોત એટલે જે સ્ત્રોત એટલે જે સ્ત્રોત ઉપયોગી ઉર્જાને પર્યાપ્ત માત્રામાં પૂરી પાડવા માટે કાર્ય ક્ષમ હોય તેને ઉર્જા સ્ત્રોત કહેવાય છે.

જવાબ : ચારકોલ બળતણ તરીકે ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. કારણ કે તે જ્યોત વગર સળગી ઓછો ધુમાડો ઉત્પન્ન કરે છે. અને તેની ઉષ્મા ઉત્પન્ન કરવાની ક્ષમતા વધારે હોય છે.

જવાબ : સમુદ્ર માંથી મળતી ઉર્જા ભરતી ઉર્જા, તરંગ ઉર્જા અને સમુદ્ર તાપીય ઉર્જા વગેરે છે.

જવાબ : જળ વિદ્યુત મથકમાં પાણીમાં સંગૃહિત સ્થિતિ ઉર્જાનું વિદ્યુત ઉર્જામાં રૂપાંતર થાય છે.

જવાબ : આપણે ઉપયોગમાં લેતા હોઈએ તેવા બળતણો લાકડું, કોલસો, પેટ્રોલ, ડીઝલ, CNG, કેરોસીન, LPG વગેરે.

જવાબ : વાદળવાળા દિવસે

જવાબ : સૂર્ય

જવાબ : સમુદ્રમાં જુદા-જુદા સ્તરો પર તાપમાનનો તફાવત

જવાબ : ઉપયોગ બાદ ઉત્પન્ન થતાં રેડિયો એક્ટિવ (ન્યુક્લિયર-કચરો) કચરો કે રેડિયેશન (વિકિર્ણન)નો સુરક્ષિત નિકાલ.

જવાબ : કાચની શીટ

જવાબ : મિથેન

જવાબ : ટાવરની ઊંચાઈ પર આધારિત છે.

જવાબ : અશ્મિ બળતણના દહનથી કાર્બન, નાઇટ્રોજન, સલ્ફરના ઑક્સાઇડ વાતાવરણમાં ભળે છે.

જવાબ : અશ્મિ બળતણ (ખનિજ બળતણ)

જવાબ : સ્નાયુ ઊર્જા

જવાબ : 15 km/h કે તેથી વધુ

જવાબ : ઉર્જાના વિવિધ સ્વરૂપો છે. અને ઉર્જાને એક સ્વરૂપમાંથી બીજી ઉર્જા સ્વરૂપમાં પરિવર્તિત કરી શકાય છે. ઉર્જાના કોઈ પણ સ્ત્રોતનું કાર્ય કરવા માટે ઉપયોગ કરતા ઉર્જા વપરાઈ જાય છે અને ઉર્જાનો પુન: ઉપયોગ કરી શકાતો નથી.

જવાબ : ભૂસ્તરીય ફેરફારોને કારણે, પૃથ્વીની સપાટીથી ઊંડાઈએ આવેલા ગરમ વિસ્તારોમાં ખડકોની, પીગળેલી અવસ્થા રચાય છે. આવી પીગળેલી અવસ્થામાં, ખડક ઉપરની તરફ ધકેલાય છે અને ચોક્કસ વિસ્તારમાં ઘેરાય જાય છે. તેણે ગરમ-બિંદુઓ કહેવામાં આવે છે.

જવાબ : યુરેનિયમ, પ્લુટોનીયમ અથવા થોરિયમ જેવા ભારે પરમાણુના ન્યુક્લીયસ પર ઓછી ઉર્જા ધરાવતા ન્યુટ્રોનનો મારો ચલાવીને, તેનું હલકા ન્યુક્લીયસમાં વિભાજન કરવાની ક્રિયાને, ન્યુક્લિયર વિખંડન કહે છે. આ ક્રિયામાં. વિપુલ પ્રમાણમાં ઉર્જા મુક્ત થાય છે.

જવાબ : સૌર-ઉર્જા દિવસ દરમિયાન જ ઉપયોગી છે. સૌર-ઉર્જાના ઉપયોગની આ મર્યાદા સોલાર-સેલના ઉપયોગથી દુર કરી શકાય છે. સોલાર-સેલ, સૌર-ઉર્જાનું વિદ્યુત ઉર્જામાં રૂપાંતર કરે છે.

જવાબ : સૌર-વિકિરણો વડે જમીન અને જળાશયો અસમાન રીતે ગરમ થવાથી હવામાં ગતિ ઉત્પન્ન થાય છે. તેના પરિણામે પવન ફૂંકાય છે. પવનમાં રહેલી ગતિ-ઉર્જાનો ઉપયોગ, વિદ્યુત-ઉર્જા ઉત્પન્ન કરવા માટે થાય છે.

જવાબ : બાયોગેસ પ્લાન્ટ ઇંટોનું બનેલું ગુંબજ જેવું માળખું ધરાવે છે. મિશ્રણ-ટાંકીમાં, ગાયનું છાણ, વનસ્પતિ, શાકભાજી, કચરો, વગેરેનું પાણી સાથે મિશ્રણ તૈયાર કરવામાં આવે છે. મિશ્રણ-ટાંકીમાંથી, આ મિશ્રણને ડાયજેસ્ટર-ટાંકીમાં પસાર કરવામાં આવે છે.

જવાબ : પવન ઉર્જાના ફાયદા:

1. પવન ઉર્જા પર્યાવરણને અનુકુળ ઉર્જા સ્ત્રોત છે.
2. તે પુન: પ્રાપ્ય અસરકારક ઉર્જા સ્ત્રોત છે.
3. તેના દ્વારા વિદ્યુત-ઉર્જાના ઉત્પાદનમાં વારંવાર ખર્ચ કરવાની જરૂર પડતી નથી.

1. જે વિસ્તારોમાં વર્ષના મોટા ભાગના દિવસો દરમિયાન તીવ્ર પવન ફૂંકાતો હોય તેવા વિસ્તારોમાં જ પવન-ઉર્જા ફાર્મ સ્થાપી શકાય છે.
2. ટર્બાઈનની જરૂરી ગતિ ચાલુ રાખવા માટે પવનની ગતિ 15કી.મી./કલાકથી વધુ હોવી જોઈએ.
3. જયારે પવન ન ફૂંકાતો હોય તેવા સમયગાળા દરમિયાન ઉર્જાની જરૂરિયાતની કાળજી રાખવા માટે સંગ્રાહક કોષ જેવી ટેકારૂપ સગવડતાઓ હોવી જોઈએ.
4. પવન-ઉર્જા ફાર્મ સ્થાપવા માટે ખુબ જ વિશાળ જમીન વિસ્તાર જરૂરી છે. 1 મેગા-વોલ્ટના જનરેટર માટે બે  હેક્ટર જમીન ધરાવતા ફાર્મ જરૂરી છે.
5. પવન ઉર્જા ફાર્મ સ્થાપવા માટે પ્રારંભિક ખર્ચ ખુબ ઉંચો હોય છે.
6. કુદરતી અનિયમિતતાઓ જેવીકે વરસાદ, સૂર્ય પ્રકાશ, વાવાજોડા વગેરે સામે ટાવર અને પાંખીયા ખુલ્લા હોવાથી, તેમની ખુબ જ ઉચ્ચ કક્ષાની જાળવાની જરૂરી છે.

જવાબ : ગાયનું છાણ, કૃષિ કચરો, શાકભાજીનો કચરો તથા સુએજ કચરાનું, ઓક્સીજનની ગેરહાજરીમાં વિઘટન થતા, ઉત્પન્ન થતા બળતણ વાયુને બાયોગેસ કહેવામાં આવે છે. તેમાં શરૂઆતના દ્રવ્ય તરીકે મુખ્ય સામગ્રી ગાયનું છાણ હોય છે. તેથી તે ગોબર ગેસ તરીકે પ્રચલિત છે.

જવાબ : ઊર્જાની વધતી જતી માંગના લીધે આપણી પાસે ઉપલબ્ધ ઊર્જાસ્ત્રોતો ઝડપથી ખલાસ થઈ જશે. ઊર્જાની વધતી જતી જરૂરીયાતને પહોંચી વળવા માટે અશ્મિભૂત બળતણના વધુ પડતા ઉપયોગથી વાતાવરણમાં પ્રદૂષણ ફેલાય છે. જળવિદ્યુત ઉત્પન્ન કરવા માટે નદી ઉપર બાંધવામાં આવેલ ડેમના કારણે નિવસનતંત્રનો નાશ થાય છે. ઉપરાંત પાણીમાં ડૂબી ગયેલ વનસ્પતિના કોહવાણથી પુષ્કળ પ્રમાણમાં મિથેન ગેસ ઉત્પન્ન થશે અને ગ્રીનહાઉસને અસર થશે.

જવાબ : ઊર્જાના આદર્શ સ્ત્રોતમાં નીચે પ્રમાણેના ગુણો હોય શકે છે.

• જે એકમ ક્દ અથવા દ્રવ્યમાન દીઠ વધારે માત્રમાં કાર્ય કરે
• જે સરળતાથી ઉપલબ્ધ હોય
• જે સંગ્રહ તથા પરિવહનમાં સરળ હોય.
• સસ્તુ હોય એટલે કે ઓછી કિંમતમાં વધારે ઊર્જા આપતું હોય
• ખર્ચાળ ન હોય
• સળગ્યા પછી ધણું જ ઓછું બચે.