GSEB Solutions for ધોરણ ૧૦ Gujarati

જવાબ : પર્યાવરણ બચાવવા માટેના ત્રણ R: ૧. Reduce એટલે ઓછો ઉપયોગ. ૨. recycle એટલે પુન: ચક્રીકરણ . ૩. Resuse એટલે પુન: ઉપયોગ.

જવાબ : કોલસા અને પેટ્રોલીયમના મુખ્ય ઘટક તત્વો કાર્બન, હાઇડ્રોજન, નાઈટ્રોજન, સલ્ફર વગેરે છે.

જવાબ : ખનન દરમિયાન ધાતુના નિષ્કર્ષણની સાથે વધુ માત્રામાં ધાતુનો કચરો નીકળે છે. તેના દ્વારા પ્રદુષણ થાય છે.

જવાબ : સુપોષિત વિકાસના મુખ્ય બે ધ્યેય છે.   ૧. આર્થિક સમૃદ્ધિ મેળવવાની.   ૨. ભવિષ્યની પેઢી માટે તંદુરસ્ત પર્યાવરણની જાળવણી રાખવી.

જવાબ : જંગલમાં એકજ પ્રકારના વ્રુક્ષ ઉછેરના ગેરફાયદા નીચે પ્રમાણે છે.   1.    મોટા પાયે જૈવ વિવિધતાનો નાશ થાય છે.   2.    સ્થાનિક લીકોની વિભિન્ન જરૂરિયાતો પૂરી થતી નથી.

જવાબ : પાઈન, સાગ, નીલગીરીના વ્રુક્ષોના વાવેતરથી ઉદ્યોગોને લાભ થાય છે.

જવાબ : જળ સંગ્રહનો હેતુ વરસાદી પાણીને સપાટી પર એકત્ર કરી તેણે ભૂમિમાં ઊંડે ઉતારી ભૂમિના જળ સ્તરમાં વધારો કરવાનો છે.

જવાબ : કાગળ, ઈમારતી લાકડું,બીડી. લાખ અને રમત ગમતના સાધનો આ નિપજ પર આધારિત હોય છે.

જવાબ : ગંગા નદી પર પહેરી બંધ અને બીજું નર્મદા નદી પર સરદાર સરોવર બંધ.

જવાબ : કોલસો અને પેટ્રોલીયમ અશ્મી બળતણ તરીકે ઓળખાય છે કારણ કે લખો વર્ષ પહેલા પૃથ્વીના પેટાળમાં સજીવો પર તાપમાન અને દબાણની અસર થી તેમનું નિર્માણ થાય છે.આથી તેને અશ્મી બળતણ તરીકે ઓળખાય છે.

જવાબ : CO₂ ગ્રીન હાઉસ વાયુ છે. CO₂ એટલે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ. વાતાવરણમાં CO₂ નું પ્રમાણ વધવાથી વૈશ્વિક તાપમાનમાં વધારો થાય છે. અને આબોહવામાં પણ ફેરફાર જણાય છે.

જવાબ : લાકડું, ચારો, ફળ, શાકભાજી. ઔષધી વગેરે.

જવાબ : પાણીના નમૂનામાં કોલીફોર્મ નામના બેકટેરિયાની હાજરી પાણી રોગજન્ય બેક્ટેરિયા દ્વારા પ્રદુષિત હોવાનું સૂચવે છે. તેમનું મુખ્ય કારણ સારવાર કરાયા વગરને સુએજ કચરો પાણીમાં ઠાલવવાનું છે.

જવાબ : પુન:ઉપયોગ પુન: ચક્રીયકરણ કરતા વધારે શરુ ગણાય છે કારણ કે......   ૧. વસ્તુના પુન: ઉપયોગમાં ઉર્જાનો વ્યય થતો નથી.   ૨. તે પર્યાવરણ પરનું ભારણ ઘટાડે છે અને નૈસર્ગિક સ્ત્રોતનું રક્ષણ કરે છે.

જવાબ : ગંગા સફાઈ યોજના બે કારણ છે.   ૧. પાણીની ગુણવત્તામાં સુધારો કરવો.   ૨. ગંગાના પાણીમાં રહેલા રોગ જન્ય કોલીફોર્મ બેક્ટેરિયા દુર કરવા.

જવાબ : ઉર્જાની માંગમાં થતો વધારો અસ્મી બળતણનો વપરાશ વધે છે. અશ્મી બળતણના દહનથી ઉત્પન્ન થતા CO2 , SO2 અને નાઈટ્રોજનના ઓક્સાઈડ જેવા પ્રદુષિત વાયુઓ વાતાવરણમાં ઉમેરાય છે. જેના કારણે વૈશ્વિક તાપમાનમાં એસીડ વર્ષા જેવી સમસ્યા ઉભી થાય છે.

જવાબ : કુદરત માંથી મેળવાતા સ્ત્રોત જેનો બધા જ સજીવો જીવન ટકવા માટે ઉપયોગ કરે છે. તેને નૈસર્ગિક સ્ત્રોત કહે છે.

જવાબ : વિવિધ હેતુ માટે નદી પર અવરોધ બાંધી પાણીનો સંગ્રહ કરવાની વ્યવસ્થાને બંધ કહેવામાં આવે છે.

જવાબ : લખો વર્ષ પૂર્વે ભૂમિમાં દટાયેલા વનસ્પતિ અને પ્રાણીના અવશેષો ગરમી અને દબાણની અસર થી બળતણમાં રૂપાંતર પામ્યા તેને અશ્મી બળતણ કહે છે.

જવાબ : કોઈ વિસ્તારમાં મળી આવતા વિવિધ જાતિના સજીવના સ્વરૂપો. જેમકે જીવાણું ફૂગ, ત્રિઅંગી, સુપુસ્ટી વનસ્પતિઓ, સૂત્રકૃમીઓ, કીટકો, પક્ષીઓ વગેરે તેને જૈવ વિવિધતા કહેવામાં આવે છે.

જવાબ : જળસંચય

જવાબ : આ ક્ષેત્રમાં એકલ કૃષિને (વિસ્તારમાં એક જ પ્રકારના પાકને)

જવાબ : Reduce (ઓછો ઉપયોગ), Recycle (પુનઃચક્રીકરણ), Reuse (પુનઃઉપયોગ)

જવાબ : 6.5 - 7.5

જવાબ : ગંગાનદીનાં પાણીમાં અડધી બળેલી લાશોને વહેવડાવવામાં આવે છે તેના લીધે ગંગાનદીમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં કોલિફોર્મ બેક્ટેરિયા મળી આવે છે.

જવાબ : કુદરતની એવી બક્ષિસ છે, જે માનવજાત માટે ખૂબ લાભદાયી છે.

જવાબ : વિશ્વમાં જંગલો સૌથી ઝડપી ઘટી રહ્યા છે.

જવાબ : ભૂગર્ભ જળની અછત વનીકરણના કારણે થતી નથી.

જવાબ : બંગાળનાં અરાબાડી જંગલોમાં સાલનું પ્રભુત્વ જોવા મળે છે.

જવાબ : GAP નું પૂરું નામ Ganga Action Plan (ગંગા એક્શન પ્લાન) છે.

જવાબ : “ચિપકો આંદોલન'થી આપણને વન્ય-સંરક્ષણના પ્રયાસોમાં સમુદાયોને સામેલ કરવાનો મહત્વપૂર્ણ સંદેશ મળે છે.

જવાબ : એક સફળ વનસંરક્ષણનીતિમાં બધા જ ભૌતિક અને જૈવિક સંઘટકોના સંરક્ષણ માટે વ્યાપક કાર્યક્રમનો સમાવેશ હોવો જોઈએ.

જવાબ : સુપોષિત વિકાસથી જીવનમાં બધા ક્ષેત્રમા પરિવર્તન આવે છે. તેથી નીચેની બાબતો પર ભાર મુકવામાં અઆવ્યો છે.

જવાબ : 1. વિવિધ ઉદ્યોગો માટે જરૂરી કાચો માલ અને પદાર્થો મેળવવા.

જવાબ : વન સંરક્ષણના ઉપાયો નીચે મુજબ છે.

જવાબ : સ્થાનિક લોકોની ભાગીદારીથી જંગલોનું વ્યવસ્થાપન અસરકારક રીતે થઇ શકે છે. ૧૯૭૨માં પશ્ચિમ બંગાળના વન વિભાગના રાજ્યના દક્ષિણ પશ્ચિમ જિલ્લાઓમાં નાશ થઇ રહેલા સાલના જંગલોની પુન:સ્થાપ્યની યોજના નિષ્ફળ થઇ રહી હતી.

જવાબ : ચિપકો આંદોલન વ્રુક્ષોને ભેટવાની ચળવળ તરીકે પણ ઓળખાય છે. આ અંદોલન ૧૯૭૦ના શરૂઆતના દશકામાં હિમાલયની ઉંચી પર્વતીય શ્રુંખલાના ગઢવાલના રેની ગામના લોકો દ્વારા શરુ કરાયું હતું.

જવાબ : ૧. Refuse: Refuse નો અર્થ એ છે કે તમારે જરૂર ન હોય તેવી વસ્તુ લોકો તમને આપે તો તમે ના પાડો. તમને પર્યાવરણ ને હાનીકારક હોય તેવા ઉત્પાદનો ખરીદવાની પણ ના પાડો. એક જ વાર વાપરી શકાય તેવી પ્લાસ્ટીકની થેલી માટે પણ ના પાડો.

જવાબ : આપણા દેશમાં વંશ પરંપરાગત રીતે જંગલ સંરક્ષણનું કામ કરતા સ્થાનિક લોકોમાં બિશ્નોઈ સમુદાય અગ્ર સ્થાને છે. બિશ્નોઈ સમુદાય દક્ષિણ રાજસ્થાનમાં ખાર રણની સીમા નજીક વસે છે.

જવાબ : દુનિયામાં વનઆવરણ ઝડપથી ઘટી રહ્યું છે. વિકસિત દેશોમાં વન કટાઈનો ડર ઘણો વધારે છે.

1. પ્રાદેશિક અને વૈશ્વિક આબોહવાકીય ફેરફારો પ્રેરે છે.
2. વરસાદનું પ્રમાણ ઘટે છે.
3. વન આવરણ દુર થવાથી ત્યાનું ભૂમિનું ધોવાણ વધે છે. જેથી જમીનની ફળદ્રુપતામાં ઘટાડો થાય છે.
4. વાતાવરણમાં CO₂ નું પ્રમાણ વધે છે. અને વૈશ્વિક તાપમાનમાં વધારો થાય છે. ગ્રીન હાઉસ અસર સર્જાય છે.
5. વન્ય જીવોના આશ્રય દુર થતા આહાર જાળવણીની કડીઓ તૂટે છે. પરિણામે ઘણા સજીવો નાશપ્રાય: અને લુપ્ત થાય છે.
6. નીવસન તંત્રની સમતુલતા ખોરવાય છે અને રાસાયણિક દ્રવ્યોના ચક્રોના સંચાલનમાં અનિયમિતતા ઉભી થાય છે.

જવાબ : પર્યાવરણ મિત્ર બનવા માટે નીચેની ટેવોને ઉપયોગમાં લાવીશું.

• જયારે ઉપયોગ ન હોય ત્યારે વિદ્યુત ઉપકરણોને બંધ કરવું જોઈએ.
• ખાદ્ય સામગ્રીનો બગાડ કરવો નહી.
• ઉપયોગ ન હોય ત્યારે નકામું વેડફાતું પાણી બંધ કરવું જોઈએ.
• પ્લાસ્ટિકની બનેલી વસ્તુઓને યોગ્ય જગ્યાએ જ ફેંકાવી જોઈએ.
• પ્લાસ્ટિક, કાચ અને કાગળનો ફરી ઉપયોગ થાય તેવી વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ.

જવાબ : કુદરતી સંસાધનોનું વૈજ્ઞાનિક ઢબે ઉપયોગ કરવો. આમ કરવાથી વર્તમાન પેઢીને ઉપલબ્ધ સંસાધનોનો લાભ મળશે અને તદઉપરાંત ભવિષ્યની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવાની સંભાવનાઓ પણ જાળવી શકાશે.

1. Refuse (ના પાડવું) : Refuse નો અર્થ એ છે કે, તમારે જરૂર ના હોય તેવી વસ્તુ લોકો તમને આપે તો તમે ના પાડો. તમને તથા પર્યાવરણને હાનિકારક હોય તેવાં ઉત્પાદનો ખરીદવાની ના પાડો. એક જ વાર વાપરી શકાય તેવી પ્લાસ્ટિકની થેલી માટે પણ ના પાડો.
2. Reduce (ઓછો ઉપયોગ કરવો) : તેનો અર્થ છે કે તમારે ઓછામાં ઓછી વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. તમે વીજળીના પંખા તેમજ બલ્બની સ્વિચો બંધ કરીને વીજળી બચાવી શકો છો. તમે ટપકતાં નળનું સમારકામ કરાવીને પાણીની બચત કરી શકો છો. ખોરાકનો વ્યય ન કરવો જોઈએ.
3. Reuse (પુનઃ ઉપયોગિતા) : આ પુનઃચક્રીય કરવા કરતાં પણ વધારે સાચો રસ્તો છે. કારણ કે, પુનઃચક્રીયકરણમાં કેટલીક ઊર્જા તો વપરાય જ છે. પુનઃઉપયોગની રીતમાં તમે કોઈ વસ્તુનો વારંવાર ઉપયોગકરો છો. પરબીડિયાને ફેકી દેવાની જગ્યાએ તમે તેને ઉલટાવીને ફરીથી ઉપયોગ કરી શકો છો. વિવિધ ખાદ્યપદાર્થોની પ્લાસ્ટિકની શીશીઓ, ડબા વગેરેનો ઉપયોગ રસોડામાં જામ કે અથાણા ભરવા માટે કરી શકાય છે.
4. Repurpose (હેતુ ફેર કરવો) : આનો અર્થ એ થયો કે, જો મૂળભૂત હેતુ માટે કોઈ ઉત્પાદનનો ઉપયોગ ન થઈ શકે તેમ હોય ત્યારે ધ્યાનથી વિચારીને તેનો બીજા કોઈ હેતુ માટે ઉપયોગ કરવો. ઉદાહરણ તરીકે હૅન્ડલ તૂટી ગયા હોય તેવી કાચની બરણી કે કપનો ઉપયોગ નાના છોડને ઉગાડવા કે પક્ષીઓને ચણ નાખવા કરી શકાય છે.
5. Recycle (પુનઃ ચક્રીકરણ) : આનો અર્થ એ થાય કે પ્લાસ્ટિક, કાગળ, કાચ અને ધાતુ જેવી વસ્તુઓનું નવું ઉત્પાદન કરવાને બદલે તેનું પુનઃ ચક્રીકરણ કરીને જરૂરી વસ્તુઓ બનાવવી જોઈએ. પુનઃચક્રીકરણ કરી શકાય તેવા કચરાને અન્ય કચરાથી અલગ એકઠો કરવો જોઈએ.