GSEB Solutions for ધોરણ ૧૦ Gujarati

જવાબ : કેટલાક પ્રકાશ સંશ્લેશી બેક્ટેરિયા અને બધી લીલી વનસ્પતિઓ પ્રકાશ સંશ્લેષણ ક્રિયા દ્વારા તેમનો ખોરાક ઉત્પન્ન કરે છે. તેનેઉત્પાદકો કહે છે.

જવાબ : જે સજીવો ઉત્પાદકો દ્વારા ઉત્પાદિત થયેલ ખોરાક પર પ્રત્યક્ષ અથવા પરોક્ષ રીતે અન્ય ઉપભોગી પર ક્ખોરક માટે આધારિત હોય છે. તેમને ઉપભોગી કહે છે.

જવાબ : જે પદાર્થ શૂક્ષ્મ જીવો કાર્ય પધ્ધતિ દ્વારા બિન હાનીકારક પદાર્થો રૂપાંતર પામી ન શકે તેવા પદાર્થને જૈવ અવિઘટનીય પદાર્થ કહે છે.

જવાબ : જે પદાર્થ વિઘટકોથી કાર્ય પદ્ધત્તિ દ્વારા કુદરતી રીતે બિન હાનીકારક સરળ દ્રવ્યમાં વિઘટન પામી શકે તેને જૈવ વિઘટનીય પદાર્થ કહે છે.

જવાબ : બધા સજીવો, વનસ્પતિઓ અને માનવને તેમની સાથે સંકળાયેલા ભૌતિક પર્યાવરણ વચ્ચેની અંતર ક્રિયાથી બનતા તંત્રને નીવસન તંત્ર કહે છે.

જવાબ : જટિલ કાર્બનિક દ્રવ્યોનું સરળ અકાર્બનિક દ્રવ્યોમાં વિઘટન કરતા શુક્ષ્મ જીવોને વિઘ્તકો કહે છે.

જવાબ : નીવસન તંત્રના સજીવો તેમની ખોરાકની જરૂરિયાત માટે અન્ય સજીવો પર આધારિત રહી શ્રુંખલા બનાવે છે. તેને આહાર શૃંખલા કહેવાય છે.

જવાબ : નિવસન તંત્રની વિવિધ આહાર શ્રુંખલાઓશાખાયુક્ત હોય છે. આવી શાખા યુક્ત આહર શૃંખલાઓ એક જાળી રૂપ રચના બનાવે છે. તેને આહારજાળ કહે છે.

જવાબ : માનવી દ્વારા બનાવામાં આવતી અને પર્યાવરણ ઘટકોનો ઉપયોગ કરીને જાળવી રાખતા નીવસન તંત્રને કુત્રિમ નીવસન તંત્ર કહે છે.

જવાબ : સાપ

જવાબ : ક્લોરોફીલ ધરાવતા સજીવો સૌર ઉર્જાનું શોષણ કરી તેનું રસાયણિક ઉર્જામાં રૂપાંતર કરે છે. આ કારણે નીવસન તંત્રના પોષક સ્તરમાં ઉર્જાનો પ્રવાહ ચાલુ રહે છે.

જવાબ : વાતાવરણના ઉપલા સ્તરમાં ઓઝોનનું રક્ષણાત્મક આવરણ તરીકે સૂર્યના હાનીકારક પારજાંબલી વિકીરનોને શોષી લઇ પૃથ્વી પર આવતા અટકાવે છે.

જવાબ : પર્યાવરણને સૌથી વધારે અસર માનવ પ્રવૃત્તિઓથી થાય છે.

જવાબ : પર્યાવરણનો મુખ્ય ક્રિયાત્મક એકમ નીવસન તંત્ર છે.

જવાબ : આહાર શ્રુંખલામાં પોષક સ્તરે સજીવોની સંખ્યા સજીવોની સંખ્યા સૌથી વધારે એટલે ઉત્પાદક સ્તરે સૌથી વધારે સંખ્યા હોય છે અને ચતુર્થ પોષક સ્તરે એટલે ઉચ્ચ માંસાહારીના સ્તરે સજીવોની સંખ્યા સૌથી ઓછી હોય છે.

જવાબ : આહાર શ્રુંખલા સામાન્ય રીતે ત્રણ અથવા ચાર પોષક સ્તરની બનેલી હોય છે.

જવાબ : કુદરતી નીવસન તંત્રમાં સામાન્ય રીતે પ્રત્યેક સજીવ બે અથવા વધારે પ્રકારના સજીવોનો આહાર તરીકે ઉપયોગ કરે છે અને તે અનેક પ્રકારના બીજા સજીવોનો આહાર બને છે તેથી કુદરતી નીવસન તંત્રમાં સીધી આહાર શ્રુંખલાઓ સામાન્ય નથી.

જવાબ : વિઘટકો. ઉદાહરણ: બેક્ટેરિયા અને ફૂગ તેમજ અપમાર્જકો- ઉદાહરણ: સંદી અને કાગડો

જવાબ : જૈવ વિઘટનીય પદાર્થોની રસાયણિક પ્રક્રિયા દરમિયાન દુર્ગંધ અને હાનિકારક ગેસ ઉત્પન્ન થાય છે.

• જે આજુબાજુના અન્ય સજીવોને માટે પણ સમસ્યા ઉદભવે છે.
• આ પ્રક્રિયા દરમિયાન આ જગ્યા મચ્છર, કીડી, મકોડા, તથા અન્ય હાનિકારક શૂક્ષ્મ જીવો માટે પ્રજનન સ્થળ બની જાય છે.
• જેથી કોલેરા, ડાયેરિયા જેવી ઘટક બીમારી થઇ શકે છે.

જવાબ :

• BHC અને DDT જેવા જંતુનાશકો એ માંસપેશીઓનું કેન્સર તથા ટ્યુમર નો વિકાસ કરે છે.
• આવા પદાર્થોના સંપર્કમાં આવતા ત્વચા, શ્વસન અને આંતરડા સંબંધિત રોગો થાય છે.

જવાબ : O₂   ->પારજાંબલી વિકિરણો  O + O O + O₂           ->            O_૩

જવાબ : એકદિશિય (એક જ દિશામાં) હોય છે.

જવાબ : આહારજાળ

જવાબ : રાસાયણિક ઊર્જા

જવાબ : ઉત્પાદકો

જવાબ : ક્લોરોફ્‌લોરો કાર્બન સંયોજનો

જવાબ : જૈવવિશાલન

જવાબ : 5000 kJ

જવાબ : માંસાહારી પ્રાણી28.

જવાબ : પ્રાથમિક ઉપભોકતાથી દ્વિતીયક ઉપભોક્તા તરફ

જવાબ : તે અવિઘટનીય પદાર્થોમાંથી બનાવાય છે.

જવાબ : જૈવિક (કાર્બનિક) પદાર્થોને અકાર્બનિક સ્વરૂપમાં ફેરવે છે.

જવાબ : વાઘની સંખ્યા ઘટવા લાગશે અને ઘાસનું પ્રમાણ વધી જશે.

જવાબ : 1 %

જવાબ : અનૈચ્છિક બિનઉપયોગી વધારાની વસ્તુઓ કે ઘરગથ્થુ નકામી ચીજ-વસ્તુઓને કચરો કહે છે.

જવાબ : ઓઝોન સ્તર વાતાવરણના ઉપલા સ્તરમાં આવેલું છે. ઓઝોનનો અણુ ઓક્સીજનના ત્રણ પરમાણુથી બનેલો હોય છે. ઓક્સીજનના અણુ પર પારજાંબલી વિકિરણોની અસરથી ઓઝોન બને છે. ઉંચી ઉર્જા વાળા પારજાંબલી વિકિરણો ઓક્સીજન અણુઓનું વિઘટન કરી સ્વતંત્ર ઓક્સીજન પરમાણું બનાવે છે. ઓક્સીજનનો આ સ્વતંત્ર પરમાણું ઓક્સીજન અણુ સાથે સંયોજાઈને ઓક્સીજનનો અણુ બનાવે છે.

જવાબ : વનસ્પતિઓ અને પ્રાણીઓના મૃત શરીર તેમજ ઉત્સર્ગ દ્રવ્યો પર પોષણ માટે આધારિત સજીવોને વિઘટકો કહે છે.

જવાબ : અહાર શ્રુંખલાના વિવિધ પોષક સ્તરે રહેલા સજીવોમાંના ચોક્કસ જૈવ અવિઘટનીય પદાર્થોની સાંદ્રતામાં ક્રમશ: વધારાને જૈવિક વિશાલન કહે છે.

જવાબ : આપણા દ્વારા જૈવ અવિઘટનીય કચરાથી નીચેની સમસ્યાઓ ઉત્પન્ન થાય છે.

1. તે જૈવિક વિશાલનની સમસ્યા સર્જે છે.
2. તે પર્યાવરણમાં એકત્ર થઇ પ્રદુષણ સર્જે છે.
3. જયારે ભૂમિમાં આ કચરો દાટવામાં આવે છે ત્યારે તે ભૂમિમાં વનસ્પતિઓની વૃદ્ધિ અટકી જાય છે.
4. તે પર્યાવરણમાં લાંબો સમય જળવાઈ રહે છે. અને નિવસન તંત્રના વિવિધ ઘટકોને હાનિ કરે છે.

જવાબ : જો આપણા દ્વારા ઉત્પાદિત બધો જ કચરો જૈવ વિઘટનીય હોય અને તેને યોગ્ય રીતે પૂરતા સમય માટે વિઘટન કરવામાં આવે અને તેનો ખાતર તરીકે તેમજ બાયોગેસ તરીકે ઉત્પાદન માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે તો પર્યાવરણ પર કોઈ હાનીકારક અસર થતી નથી.

જવાબ : વધેલો ખોરાક, શાકભાજીનો કચરો, ફળોની છાલ, સુકા પર્ણો અને બગીચાનો અન્ય કચરો વગેરે જૈવ વિઘટનીય કચરાને જમીનમાં ખાડો કરી દાટી દેવામાં આવે છે. તેનું વિઘટન થઇ ખાતરમાં રૂપાંતર કરી કચરાના નિકાલની યોગ્ય વ્યવસ્થામાં કરી શકાય છે.

જવાબ : રોગો કે જંતુઓથી કૃષિ પાકના રક્ષણ માટે જંતુનાશકો કે રસાયણોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આ રસાયણો જૈવ અવિઘટનીય દ્રવ્યો હોય છે અને જૈવિક ક્રિયાઓ દ્વારા વિઘટન પામતા નથી.

જવાબ : સ્ટ્રેટોસ્ફીયરમાં ઓઝોન સ્તર સૂર્યના હાનીકારક પરજાંબલી વિકિરણો શોષી લઇ પૃથ્વી સુધી પહોંચતા અટકાવે છે. CFC વાતાવરણમાં ક્લોરીનનો ઉમેરો કરે છે.

જવાબ : સજીવો તેમની ખોરાકની જરૂરિયાત માટે એકબીજા પર આધારિત રહી આહાર શ્રુંખલાની રચના કરે છે. આ આહાર શ્રુંખલા દ્વારા ઉર્જા અને પોષક દ્રવ્યો ક્રમશ: ઉપલા પોષક સ્તરોમાં વહન પામે છે.

જવાબ : સજીવો તેમની ખોરાકની જરૂરિયાત માટે એક બીજા પર આધારિત હોય છે.અને આહાર શ્રુંખલા બનાવે છે. તેઓ નીવસન તંત્રો પૈકી દરેક નીવસન તંત્ર આગવી આહાર શ્રુંખલા ધરાવે છે.

જવાબ : નીવસન તંત્રમાં અભ્યાસ પરથી તારવેલી સમજુતીના મુદ્દાઓ નીચે મુજબ છે.

1. લીલી વનસ્પતિઓ પ્રાપ્ત સૌર ઉર્જાના લગભગ ૧% માંથી પાણીનું શોષણ કરી ખાદ્ય ઉર્જામાં રૂપાંતર કરે છે.
2. ઉર્જાનું વહન એક પોષકસ્તરમાંથી બીજા પોષક સ્તરમાં જયારે જાય છે ત્યારે ઉષ્મા સ્વરૂપે મોટા પ્રમાણમાં ઉર્જા પર્યાવરણમાં ગુમાવાય છે અને તેનો વ્યય થાય છે.
3. ઉત્પાદકોની સરખામણીમાં ઉપભોગીઓ વધારે ઉર્જાનો વ્યય કરે છે.
4. નીવસન તંત્રને સતત ઉર્જા પુરવઠો પ્રાપ્ત થવો જરૂરી છે.
5. દરેક પોષક સ્તરે વૃદ્ધિ, પ્રજનન અને અન્ય જૈવિક કાર્યોમાં સજીવો ઉર્જાનો ઉપયોગ કરે છે.
6. લગભગ પ્રાપ્ત ઉર્જાના ૧૦% ઉર્જા, આહાર શ્રુંખલાના એક પોષક સ્તરથી બીજા પોષક સ્તરે પ્રાપ્ત થાય છે.
7. આહાર શ્રુંખલા સામાન્યત: ત્રણ અથવા ચાર ચરણની હોય છે. ચોથા પોષક સ્તર પછી ઉપયોગી ઉર્જાની માત્રા ખુબ જ ઓછી હોય છે.
8. ઉત્પાદકોના સ્તરમાં સજીવોની સંખ્યા સૌથી વધારે હોય છે. અને ઉચ્ચ માંસાહારીના સ્તરે સજીવોની સંખ્યા ઓછી હોય છે.

જવાબ :

• વાયુમંડળમાં ઓઝોન સ્તરએ અતિ ઉપયોગી કાર્ય કરે છે.
• સુર્યમાંથી આવતા પારજાંબલી વિકિરણો પૃથ્વી પરના જીવો માટે ખુબ જ હાનિકારક છે
• આ વિકિરણોએ માનવીની ચામડી પર પડતા કેંસરજેવી ભયંકર બીમારી થઇ શકે છે.
• આથી ઓઝોન સ્તરનું વિઘટન એ આપણા માટે ચિંતાનો વિષય છે.
• આ વિઘટનને અટકાવવા ૧૮૮૭માં માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રીય પર્યાવરણ કાર્યક્રમમાં બધાની સર્વાનુમતિ થઇ કે CFC નું ઉત્પાદન ૧૯૮૬ ના સ્તર પર અટકાવવામાં આવે જેના વધુ ઉત્પાદન પર પ્રતિબંધ લગાવ્યો.

જવાબ : જો આપણે એક પોષકસ્તરના બધાજ સભ્યોને દુર કરી નાખીએ તો,

• તે પોષક સ્તરની આગળના પોષકસ્તરના બધાજ સજીવોનો ખાદ્ય માટેની ઉર્જાનો પ્રવાહ બંધ થાય છે.
• તેના પરિણામ સ્વરૂપે આખી આહારજાળનું સંતુલન ખોરવાઈ જાય છે.
• આથી સજીવોના પોષક સ્તરના બધાજ સજીવોને જીવન નિર્વાહ કરવો મુસ્કેલ બની જાય છે.
• જયારે આ પોષકસ્તરની નીચેના પોષક સ્તરના સભ્યોની વસ્તીની વૃદ્ધિ થતી રહેશે.
• ઉપરની તમામ પરિસ્થિતિને કારણે આહારજાળમાં અસંતુલન ઉદભવે છે.