GSEB Solutions for ધોરણ ૧૧ Gujarati

જવાબ : સ્વસ્તિક ચોકડી

જવાબ : જનીનોની વહેંચણી

જવાબ : ભાજનવસ્થા - I

જવાબ : કોષકેન્દ્રીકા અને કોષકેન્દ્રપટલ લુપ્ત થાય.

જવાબ : કોષીય ધ્રુવ

જવાબ : ભાજનોત્તરવસ્થા-I

જવાબ : ઈન્ટરકાઈનેસીસ

જવાબ : જનીન દ્રવ્ય એકવાર બેવડાય. કોષ બેવાર વિભાજન પામે.

જવાબ : સમસૂત્રણ અને અર્ધીકરણ રંગસૂત્રની સંખ્યાને આધારે, કોષની સંખ્યાના આધારે અને વિભાજનના વિવિધ તબક્કાને આધારે જુદા પડે છે.

જવાબ : દ્વિકીય (2n) પ્રાણી અર્ધીકરણ દ્વારા n જન્યુનું નિર્માણ કરે છે.

જવાબ : અર્ધીકરણ - I મુખ્ય 4 તબક્કામાં વિભાજીત છે.

જવાબ : રંગસૂત્રોની લંબાઈને અનુરૂપ જોડી બનવી.

જવાબ : ઝાયગોટીન

જવાબ : રંગસૂત્રની રંગસૂત્રિકાઓ એકબીજાની ફરતે વીંટળાયેલી હોય છે, પુનઃ સંયોજીત ગંઠીકા દ્રશ્યમાન થાય અને વ્યતીકરણથી જનીનોની અદલાબદલી થાય.

જવાબ :

જવાબ : લેપ્ટોટીન

જવાબ : અર્ધીકરણની બે અવસ્થા વચ્ચેનો તબક્કો

જવાબ : ઇન્ટરકાઈનેસીસ

જવાબ : પેકિટીન

જવાબ : રંગસૂત્રની લંબાઈ પર

જવાબ : સેન્ટ્રોમિયર વિભાજિત થઈ રંગસૂત્રિકા છૂટી પડી વિરુદ્ધ ધ્રુવ પર ગોઠવાય.

જવાબ : ત્રાકતંતુનું સંકોચન થઈ સેન્ટ્રોમિયર વિભાજન

જવાબ : અંત્યાવસ્થા

જવાબ : કોષવિભાજને પૂર્ણ બનાવતી સ્વતંત્ર ઘટના

જવાબ : બહુકોષકેન્દ્રકી

જવાબ : કેન્દ્રથી પરિઘ તરફ

જવાબ : વિભાજન સમયે રંગસૂત્રની સંખ્યા મૂળ કોષ જેટલી

જવાબ : 4

જવાબ : અન્નમાર્ગનું અસ્તર રચતા કોષો અને રુધિરકોષો સતત બદલાય.

જવાબ : વર્ધનશીલ પેશી

જવાબ : બાળકોષમાં રંગસૂત્રની સંખ્યા એકકીય હોય છે.

જવાબ : સંશ્લેષણ તબક્કામાં થતા DNA ના દ્વિગુણન બાબતે

જવાબ : કોષવિભાજન સમયે રંગસૂત્રની સંખ્યા અડધી થવી.

જવાબ : કોષનું વિભાજન થવું.

જવાબ : આંતરાવસ્થા

જવાબ : વિભાજન

જવાબ : ઉત્સેચક, RNA, પ્રોટીન, સંશ્લેષણ

જવાબ : પૂર્વાવસ્થા - ભાજનાવસ્થા - ભાજનોત્તરાવસ્થા - અંત્યાવસ્થા

જવાબ : વિષુવવૃત્તીય તલનું નિર્માણ

જવાબ : ભાજનાવસ્થા

જવાબ : કાઇનેટોકોર્સ

જવાબ : સમભાજન

જવાબ : પેક્ટિન

જવાબ : કોષદીવાલ

જવાબ : તેમાં કોષરસવિભાજન થતું નથી.

જવાબ : સમભાજનને અંતે 2 પ્રાણીકોષ નિર્માણ પામે છે.

જવાબ : અર્ધીકરણમાં 2 વિભાજન થાય છે.

જવાબ : કોષચક્ર એટલે કોષના જનીનદ્રવ્યનુ દ્વિગુણન, અન્ય ઘટકોનું સંશ્ર્લેષણ અને ત્યારપછી તેનું બે બાલકોષોમાં વિભાજન પામવાનો ઘટનાક્રમ.

1. G₁ તબક્કો
2. S-તબક્કો
3. G₂ તબક્કો

જવાબ : આંતરાવસ્થાના S અને G₂ તબક્કાને અનુસરતી સમભાજનની પ્રથમ અવસ્થા છે. S અને G₂ અવસ્થામાં બનતા નવા DNA ના અણુઓ એકબીજાથી જુદા હોતા નથી પરંતુ એકબીજા સાથે વીંટળાયેલા હોય છે. રંગસૂત્રીય દ્રવ્યોના ઘનીકરણની શરૂઆત એ જ પૂર્વાવસ્થાની ઓળખ છે. રંગસૂત્રીય ઘનીકરણની પ્રક્રિયા દરમિયાન રંગસૂત્રીય દ્રવ્યો સ્પષ્ટ થવા લાગે છે.

• રંગસુત્ર દ્રવ્ય ઘનીકરણ પામીને રંગસૃત્ર બનાવે છે. રંગસૂત્રો બે એકલસૂત્રો અને તેમને સાંકળતા એક સેન્ટ્રોમિયરનું બનેલ હોય છે.
• દ્વિધ્રુવિયત્રાક, સૂક્ષ્મનલિકાનું ભેગા થવું જેવી પ્રક્રિયાની શરૂઆત થાય છે. કોષનાં કોષરસમાં આવેલ આવી પ્રોટીનયુક્ત સંરચના આ પ્રક્રિયામાં મદદ કરે છે
• પૂર્વાવસ્થાના અંતમાં જો કોષને માઇક્રોસ્કોપમાં જોવામાં આવે તો તેમાં ગોલ્ગી પ્રસાધન, અંતઃ કોષરસજાળ, કોષકેન્દ્રિકા તથા કોષકેન્દ્રપટલ જોવા મળતાં નથી.

જવાબ : કોષકેન્દ્રપટલના સંપૂર્ણ વિઘટન થયા બાદ સમવિભાજનની બીજી અવસ્થાની શરૂઆત થાય છે. આ અવસ્થામાં રંગસૂત્રો કોષનાં કોષરસમાં ફેલાઈ જાય છે. આ અવસ્થા સુધી રંગસૂત્રોની ઘનીકરણ પ્રક્રિયા પૂર્ણ થઈ જાય છે અને માઈક્રોસ્કોપમાં તેનું સ્પષ્ટ નિરીક્ષણ કરી શકાય છે. આ એજ અવસ્થા છે કે જેમાં રંગસૂત્રોની બાહ્ય રચનાઓનો સરળતાથી અભ્યાસ કરી શકાય છે. આ તબક્કામાં રંગસૂત્રો બે એકલસૂત્રોના બનેલા હોય છે કે જે સેન્ટ્રોમિયરથી જોડાયેલ હોય છે.

સેન્ટ્રોમિયરની સપાટી પર કાઇનેટોકોર્સ નામની બિંબ જેવી રચના જોઈ શકાય છે. આ રચના સૂક્ષ્મતલિકાઓ દ્વારા બનેલ ત્રાકતંતુઓને જોડાવા માટેનું સ્થાન આ રચના (કાઇનેટોકોર્સ) છે. ત્રાકતંતુઓ રંગસૂત્રોના સેન્ટ્રોમિયર સાથે જોડાઈને રંગસૂત્રોને કોષના મધ્ય વિસ્તારમાં ગોઠવે છે. પ્રત્યેક રંગસૂત્રનું એક એકલસૂત્ર એક ધ્રુવ તરફ ત્રાકતંતુ દ્રારા પોતાના કાઇનેટોકોર્સ વડે જોડાઈ જાય છે.

• ત્રાકતંતુઓ રંગસૂત્રના કાઇનેટોકોર્સ વડે જોડાયેલ હોય છે.
• રંગસૂત્રો બંને ધ્રુવો પર રહેલા ત્રાકતંતુઓ દ્વારા મધ્યાવસ્થા પટ્ટિકા (વિષુવવૃત્તીય તલ) તરફ આગળ વધીને મધ્યાવસ્થા પટ્ટિકા પર ગોઠવાય છે.

જવાબ : ભાજનોત્તરાવસ્થાની શરૂઆતમાં મધ્યાવસ્થા પટ્ટિકા પર ગોઠવાયેલ દરેક રંગસૂત્રોના સેન્ટ્રોમિયર ક્રમશઃ વિભાજિત થતાં રંગસૂત્રિકાઓ સ્વરૂપે છુટા પડે છે જે કોષવિભાજન બાદ નવા બાળકોષકેન્દ્રનુ રંગસૂત્ર બનશે. આ છૂટી પડેલ રંગસૂત્રિકાઓ વિરુદ્ધ ધ્રુવ તરફ સ્થાનાંતરિત થવાની શરૂઆત કરે છે. જ્યારે પ્રત્યેક રંગસૂત્ર મધ્યાવસ્થા પટ્ટિકાથી ઘણા દૂર જવા લાગે છે ત્યારે પ્રત્યેક રંગસૂત્રના સેન્ટ્રોમિયર પોતાના ધ્રુવોની બાજુ તરફ હોય છે અને તેથી રંગસૂત્રોને ધ્રુવો તરફ દોરે લઈ જાય છે અને સાથે-સાથે રંગસૂત્રોની ભુજાઓ પણ તેની પાછળ આવે છે.

• સેન્ટ્રોમિયરનું વિભાજન અને રંગસૂત્રિકાનું અલગીકરણ.
• રંગસૂત્રિકાઓનું વિરૂદ્ધ ધ્રુવ તરફ ખસવું.

જવાબ : સમભાજનની અંતિમ અવસ્થાની શરૂઆતમાં એટલે કે અંત્યાવસ્થામાં રંગસૂત્રો કે જે અનુક્રમે પોતાના ધ્રુવો પર પહોંચી ગયા છે, તે વિસ્તરણ પામે છે અને પોતાની સ્વતંત્રતા ગુમાવી દે છે અને હવે તે સ્વતંત્ર રંગસૂત્ર સ્વરૂપે જોવા મળતા નથી તેના રંગસૂત્ર દ્રવ્ય બંને ધ્રુવ બાજુ એક સમૂહની જેમ એકત્રિત થઈ જાય છે.

• રંગસૂત્ર વિરુદ્ધ ધ્રુવો તરફ એકત્રિત થઈ જાય છે અને તે તેઓની સ્વતંત્ર ઓળખાણ ગુમાવી દે છે.
• રંગસૂત્ર સમૂહોની આજુબાજુ કોષકેન્દ્રપટલનું નિર્માણ થાય છે
• કોષકેન્દ્રિકા, ગોલ્ગી પ્રસાધન અને ER‌નું પુનઃ નિર્માણ થાય છે.

જવાબ : દ્વિગુણન પામેલ રેગસૃત્રોની બાળ કોષકેન્દ્રોમાં વહેંચણી (કેરિયોકાઈનેસીસ) માત્ર દ્વારા સમભાજન પ્રક્રિયા પૂર્ણ થતી નથી, પરંતુ કોષ પોતાની જાતે કોષરસ વિભાજનથી ઓળખાતી એક બીજી પ્રક્રિયા દ્વારા બે બાળ કોષોમાં વિભાજન પામે છે, ત્યારે જ કોષવિભાજન પૂર્ણ થાય છે.

• પ્રાણી કોષમાં વિભાજન કોષરસપટલમાં એક ઉપસંકોચન ખાંચ બને છે. જે પરિઘથી કેન્દ્ર તરફ સતત ઊંડીબનતી જાય છે અને બંને તરફની ખાંચો જ્યારે કેન્દ્રમાં એકબીજા સાથે જોડાઈ જાય છે ત્યારે કોષનો કોષરસબે ભાગોમાં વહેંચાઈ જાય છે.
• વનસ્પતિ કોષો જે લગભગ સ્થિતિસ્થાપક કોષદીવાલથી ઘેરાયેલા હોય છે એટલે તેમાં કોષરસ વિભાજન બીજી ભિન્ન પ્રક્રિયાઓ દ્વારા પૂર્ણ થાય છે. વનસ્પતિ કોષોમાં કોષરસ વિભાજન કેન્દ્રસ્થ વિસ્તારથી શરૂ થઈને બહારની (પરિઘ) તરફ પૂર્વ સ્થિત પાર્શ્ય કોષદીવાલ સાથે જોડાઈ જાય છે. નવી કોષદીવાલનું નિર્માણ એક સાધારણ પૂર્વગામી રચનાથી પ્રારંભ થાય છે જેને કોષપટ્ટી કહે છે. જે બે અત્યંત નજદીક રહેલા કોષોની કોષદીવાલની વચ્ચેના મધ્યપટલને દર્શાવે છે. કોષરસ વિભાજન સમયે કોષીય અંગિકાઓ જેવી કે કણાભસૂત્ર અને રંજકકણનું બંને બાળકોષોમાં સમાન વિતરણ થઈ જાય છે. કેટલાક સજીવોમાં કોષકેન્દ્ર વિભાજન પછી કોષરસ વિભાજન થતું નથી. જેને પરિણામે એક જ કોષમાં અનેક કોષકેન્દ્રોનું સર્જન થાય છે. આવા બહુકોષકેન્દ્ર ધરાવતા કોષોને બહુકોષકેન્દ્રી કહે છે. (ઉદા., તરીકે નાળિયેરનો પ્રવાહી ભ્રણપોષ).

જવાબ : સમભાજનનું સજીવ જીવનમાં મહત્વ નીચે મુજબ છે.

• સમભાજન દ્વારા નિર્માણ પામેલ દ્વિકીય બાળકોષોમાં સમાન આનુવંશિક દ્રવ્ય હોય છે.
• બહુકોષી સજીવોની વૃદ્ધિ સમભાજન દ્વારા થાય છે.
• કોષીય વૃદ્ધિના પરિણામ સ્વરૂપે કોષકેન્દ્ર અને કોષરસની વચ્ચેનું પ્રમાણ અસંતુલિત થઈ જાય છે. એટલા માટે એ જરૂરી થઈ જાય છે કે કોષ, વિભાજન પામીને કોષકેન્દ્ર-કોષરસ પ્રમાણને જાળવી રાખે.
• સમવિભાજનો સૌથી મહત્વનો ફાળો કોષના સમારકામનો છે. અધિચ્છદનું સૌથી બહારનું પડ, અન્નમાર્ગનું અસ્તર રચતા કોષો અને રૂધિરકોષો સતત બદલાતા રહેવા જરૂરી છે
• અગ્રસ્થ અને પાર્શ્વસ્થ એધા જેવી વર્ધનશીલ પેશીઓમાં સમભાજન દ્વારા વનસ્પતિમાં જીવન પર્યંત વૃદ્ધિ થયા કરે છે.

જવાબ : લિંગી પ્રજનન દ્વારા સંતતિના નિર્માણમાં બે જન્યુઓનું સંયોજન થાય છે. દરેકમાં સંપૂર્ણતઃ એકકીય રંગસૂત્રોનું જૂથ હોય છે. વિશિષ્ટ દ્વિકીય કોષોમાંથી જન્યુઓનું નિર્માણ થાય છે. આ ખાસ પ્રકારના કોષ વિભાજનને પરિણામે રંગસૂત્રોની સંખ્યા બાળકોષોમાં અડધી થતા એકકીય બાળકોષનું નિર્માણ થાય છે. આવા પ્રકારના વિભાજનને અધીંકરણ કહે છે.

• અર્ધીકરણમાં કોષકેન્દ્ર તેમજ કોષવિભાજનના બે ક્રમિક ચક્રો સંકળાયેલા છે. જેમ કે અધીકરણ-I અને અધીંકરણ-II પરંતુ DNA નું સ્વયંજનન એક જ વખત થાય છે.
• S તબક્કામાં માતૃ રંગસૂત્રના સ્વયંજનનથી ઉદ્‌ભવતી બે સમરૂપ લાક્ષણિક રંગસૂત્રિકાઓના નિર્માણ સાથે અર્ધીકરણ-I ની શરૂઆત થાય છે.
• અર્ધીકરણ દરમિયાન સમજાત રંગસૂત્રોની જોડીઓ બને છે અને તેઓની વચ્ચે પુનઃ સંયોજન થાય છે.
• અર્ધીકરણ-II ના અંતમાં ચાર એકકીય કોષોનું સર્જન થાય છે.

જવાબ : સમવિભાજનની પૂર્વાવસ્થાની સરખામણીએ અર્ધીંકરણ - I ની પૂર્વાવસ્થા સ્પષ્ટ રીતે લાંબી અને વધુ જટિલ છે. રંગસૂત્રોની વર્તણૂંકના આધારે તેને ફરીથી પાંચ ઉપ અવસ્થાઓમાં વિભાજીત કરવામાં આવેલ છે જેમ કે, લેપ્ટોટીન, ઝાયગોટીન, પેકિટિન, ડિપ્લોટીન અને ડાયકાઈનેસિસ.

જવાબ : અર્ધીકરણમાં દ્વિતીય વિભાજન સૈદ્ધાંતિક રીતે સમવિભાજન જેવું જ છે. તે દરમિયાન નવા સર્જાતા દરેક કોષમાં રંગસૂત્રની સંખ્યા પિતૃકોષમાં જોવા મળતી સંખ્યા જેટલી જ રહે છે. તેથી તેને સમસૂત્રણ કે અર્ધસૂત્રીભાજન – II કહે છે.

જવાબ : પૂર્વાવસ્થા - I (Prophase I) :