GSEB std 10 science solution for Gujarati check Subject Chapters Wise::
જવાબ : રુધિરમાં સંયોજક પેશીની જેમ રુધિરરસનું પ્રમાણ 50% વધુ હોય છે. જ્યારે રુધિર કોષોનું પ્રમાણ 50% ઓછું હોય છે. સંહોજક પેશીની જેમ રુધિર પદાર્થોનું વહન, વાયુ વહન, ઉત્સર્જન જેવાં કાર્યો કરે છે માટે રુધિરને સંયોજક પેશી ગણવામાં આવે છે.
જવાબ : હૃદચક્ર : જ્યારે માનવનાં શરીરમાં હૃદયના ધબકારા સામાન્ય હોય ત્યારે હૃદચક્ર 1 મિનિટમાં 72 વખત થાય છે. તેથી દરેક ચક્ર આશરે 0.8 સેકન્ડ ચાલે છે. હૃદ કાર્યક્ષમતા : સ્ટૉક વૉલ્યુમને હૃદ દર પ્રતિ મિનિટ ધબકારાની સંખ્યા વડે ગુણવાથી હૃદ કાર્યક્ષમતા મળે છે. તે માટે હૃદ કાર્યક્ષમતાને દર મિનિટે દરેક ક્ષેપક દ્વારા બહાર કાઢવામાં આવતા રુધિરનું કદ તરીકે વ્યાખાયિત કરવામાં આવે છે.
જવાબ : જ્યારે ઉત્તેજના કર્ણક-ક્ષેપકગાંઠ સુધી પહોંચે છે ત્યારે કર્ણક-ક્ષેપકગાંઠ ક્ષેપકોનું સંકોચન પ્રેરે છે. આ ઉત્તેજનાનું વહન હૃદયની દીવાલમાં આવેલા વિશિષ્ટ તંતુઓ હિસનું જૂથ અને પરકીન્જે સ્નાયુ દ્વારા થાય છે.
જવાબ : ગાંઠ સ્નાયુ બાહ્ય ઉત્તેજના વગર સક્રિય કલાકલાવીજસ્થિતિમાન પેદા કરવા સક્ષમ છે એટલે કે તેને સ્વયં ઉત્તેજનશીલ કહે છે. 1 મિનિટમાં ઉત્પન્ન થતા સક્રિય કલાવીજસ્થિતિમાન ગાંઠતંત્રના વિવિધ ભાગોમાં જુદા જુદા હોય છે. SAN મહત્તમ સંખ્યામાં સક્રિય કલાવીજસ્થિતિમાન પેદા કરી શકે છે. એટલે 70-75 મિનિટ અને હૃદયના લયબદ્ધ સંકોચનનો પ્રારંભ કરે છે અને જાળવે છે. માટે શિરા-કર્ણકગાંઠ (SA ગાંઠ)ને આપણા હૃદયનું પેસમેકર કહે છે.
જવાબ : હૃદયને માયોજેનિક કહે છે કારણ કે તેની ક્રિયાઓ આંતરિક રીતે નિયમન પામે છે. એટલે કે વિશિષ્ટ સ્નાયુઓ દ્વારા સ્વયંનિયમિત છે.
જવાબ :
|
લસિકા |
રુધિર |
| 1 પેશી અને કોષોના આંતરકોષીય અવકાશોમાં જોવા મળતું રંગ વગરનું પ્રવાહી છે. | 1 બંધ નલિકાઓમાં વહેતું લાલ રંગનું આલ્કલીય નિર્જીવ પ્રવાહી છે. |
| 2 તેમા વધારે પ્રમાણમાં ઉત્સર્જિત દ્વવ્યો, ઓછા પ્રમાણમાં રુધિર નત્રલો અને લસિકા કણો હોય છે. | 2 તેમાં રુધિરકોષો, રુધિરરસ, પોષક દ્રવ્યો, અંત:સ્ત્રાવો, રુધિર નત્રલોની હાજરી હોય છે. |
| 3 તે કોષો અને રુધિરકેશિકાઓ વચ્ચે પદાર્થોની લેવડ દેવડનું માધ્યમ બને છે. | 3 તે શ્વસન વાયુઓનું વહન કરે છે. |
જવાબ : (a) ખુલ્લું અને બંધ પરિવહનતંત્ર
|
ખુલ્લું પરિવહનતંત્ર |
બંધ પરિવહનતંત્ર |
| 1 ખુલ્લા પરિવહનતંત્રમાં રુધિર આંશિક રુધિરવાહિનીઓ અને આંશિક રુધિર અવકાશો દ્વારા વહન પામે છે. | 1 બંધ પરિવહનતંત્રમાં રુધિરવાહિનીઓ દ્વારા રુધિર પરિવહન પામે છે. |
| 2 તે સંધિપાદ અને મૃદુકાયમાં હોય છે. | 2 તે નુપૂરકો અને મેરુદંડીઓમાં હોય છે. |
|
સિસ્ટોલ |
ડાયેસ્ટોલ |
| 1 હૃદ સ્નાયુઓનાં સંકોચનને સિસ્ટોલ કહે છે. | 1 હૃદ સ્નાયુઓનાં શિથિલનની અવસ્થાને ડાયેસ્ટોલ કહે છે. |
| 2 જ્યારે કર્ણકો સિસ્ટોલ પામે છે. ત્યારે જમણા કર્ણકનું રુધિર જમણા ક્ષેપકમાં અને ડાબા કર્ણકનું રુધિર ડાબા ક્ષેપકમાં જોવા મળે છે. | 2 જ્યારે ક્ષેપકોના ડાયેસ્ટોલ દરમ્યાન જમણાં ક્ષેપકોનું રુધિર ધમની કમાન ડાબા ક્ષેપકોનું રુધિર ફુપ્ફુસીય ધમનીમાં દાખલ થાય છે. |
|
P - તરંગ |
T – તરંગ |
| 1 તે કર્ણકોને સંકોચન તરફ દોરી જાય છે. | 1 આ તરંગોનો અંત સિસ્ટોલની સમાપ્તિ સૂચવે છે. |
| 2 P – તરંગને કર્ણકની વિદ્યુતકીય ઉત્તેજના અથવા વિધ્રુવીકરણ ના રૂપે રજૂ કરવામાં આવે છે. | 2 T - તરંગ ક્ષેપકોને ઉત્તેજનામાંથી સામાન્ય સ્થિતિ અથવા પુન:ધ્રુવીકરણમાં પાછા આવવાની સ્થિતિ રજૂ કરે છે. |
જવાબ : થ્રોમ્બોપ્લાસ્ટિનનું નિર્માણ ઈજા પામેલી પેશી અને રુધિરકણિકાઓ કરે છે.
જવાબ : ફુપ્ફુસીય ધમની હૃદયમાંથી ફેફ્સાં તરફ O₂ વિહીન રુધિરના વહનનુ કાર્ય કરે છે.
જવાબ : 0.50 સેકન્ડસ
જવાબ : 1
જવાબ : આર્ટિરિયોસ્ક્લેરોસિસ
જવાબ : એથેરોસ્ક્લેરોસિસ રોગ ધરાવતા દર્દીમાં પ્લેક સ્વરૂપે કૉલેસ્ટેરોલ મધ્યચ્છદમાં સંચિત હોય છે.
જવાબ : એમ્બોલસ
જવાબ : એન્જિયોપ્લાસ્ટી
જવાબ : 80 mmHg
જવાબ : રુધિરનું દબાણ સ્ફિગ્મોમેનોમીટર દ્વારા માપવામાં આવે છે.
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : સાચું
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : સાચું
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : સાચું
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : સાચું
જવાબ : ખોટૂં
જવાબ : રુધિરરસ એક આછા પીળા રંગનું સ્નિગ્ધ પ્રવાહી છે. જે રુધિરના લગભગ 55 % હોય છે. રુધિરરસમાં 90% થી 92 % પાણી અને 6% થી 8% પ્રોટીન હોય છે. ફાઇબ્રીનોજન, ગ્લોબ્યુલિન્સ અને આલ્બ્યુમિન્સ મુખ્ય પ્રોટીન્સ છે.
ફાઇબ્રીનોજન રુધિરનું ગંઠાઈ જવું અથવા જામી જવા માટે જરૂરી છે. ગ્લોબ્યુલિન્સ પ્રાથમિક રીતે શરીરના પ્રતિકારકતંત્ર સાથે સંકળાયેલ છે અને આલ્બ્યુમિન્સનો ઉપયોગ આસૃતિ નિયમનમાં થાય છે. રુધિરરસમાં ઓછા પ્રમાણમાં ખનીજ આયનો જેવા કે Na⁺, Ca⁺⁺, Mg⁺⁺, HCO3-
, CI־ વગેરે આવેલ છે.
ગ્લુકોઝ, એમીનો ઍસિડ, લિપિડ વગેરે પણ રુધિરરસમાં તેઓની શરીરમાં સંક્રમણની અવસ્થામાં જોવા મળે છે. રુધિરના જામી જવાની અને ગંઠાઈ જવા માટેના કારકો નિષ્ક્રિય સ્વરૂપે રુધિરરસમાં હાજર હોય છે. ગંઠાઈ જવાના કારકો (Clotting factors) વગરના રુધિરને સીરમ (Serum) કહે છે.
જવાબ : બધા જ પૃષ્ઠવંશીઓ સ્નાયુલ ખંડીય હૃદય ધરાવે છે. મત્સ્યોમાં એક કર્ણક અને એક ક્ષેપક ધરાવતું દ્વિખંડીય હૃદય હોય છે. મત્સ્યોમાં હૃદય ઑક્સિજન વિહીન રુધિરને દબાણથી વહાવે છે. જે ઝાલરોની મદદથી ઑક્સિજન યુક્ત બને છે. જે શરીરના વિવિધ ભાગોમાં પહોંચાડાય છે, ત્યાંથી ઑક્સિજન વિહીન રુધિર હૃદય તરફ પાછું આવે છે.
ઉભયજીવીઓ અને સરીસૃપો(મગર સિવાય)માં બે કર્ણકો અને એક ક્ષેપક ધરાવતું ત્રિ-ખંડીય હૃદય હોય છે, જ્યારે મગર, પક્ષીઓ અને સસ્તનોમાં બે કર્ણકો અને બે ક્ષેપકો ધરાવતું ચતુર્થ-ખંડીય હૃદય હોય છે. મત્સ્યોમાં હૃદય ઑક્સિજનવિહીન રુધિરને દબાણથી વહાવે છે કે જે ઝાલરોની મદદથી ઑક્સિજનયુક્ત બને છે. જે શરીરના વિવિધ ભાગોમાં પહોંચાડવામાં આવે છે. ત્યાંથી ઑક્સિજનવિહીન રુધિર હૃદય તરફ ફરી પાછું આવે છે. (એકલ પરિવહન). ઉભયજીવીઓ અને સરિસૃપોમાં ડાબું કર્ણક, ઝાલરો / ફેફસાં / ત્વચામાંથી ઑક્સિજનયુક્ત રુધિર મેળવે છે અને જમણું કર્ણક શરીરના વિવિધ ભાગોનું ઑક્સિજનવિહીન રુધિર મેળવે છે. તેમ છતાં તે એકલ ક્ષેપકમાં મિશ્રિત થાય છે. જે મિશ્ર રુધિરને બહાર ધકેલે છે. (અપૂર્ણ બેવડું પરિવહન). પક્ષીઓ અને સસ્તનમાં ઑક્સિજનયુક્ત અને ઑક્સિજનવિહીન રુધિર અનુક્રમે ડાબા અને જમણા કર્ણક દ્વારા મેળવાય છે. જે તે જ બાજુના ક્ષેપકમાં પસાર થાય છે. ક્ષેપકો તેને મિશ્રિત કર્યા વગર બહાર ધકેલે છે એટલે કે આ પ્રાણીઓમાં બે અલગ પરિવહન માર્ગો હોય છે. તેથી આ પ્રાણીઓ બેવડું પરિવહન ધરાવે છે.જવાબ : રુધિરના સંગઠિત પદાર્થોના ઘટકોનાં નામ અને કાર્યો નીચે પ્રમાણે છે:
(a) ઈરિથ્રોસાઈટ્સ (રક્તકણો) – શ્વસંવાયુનું વહન કરે છે. (b) લ્યુકોસાઈટ્સ (શ્વેતકણ) – જીવાણું સામે રક્ષણ કરે છે (રોગપ્રતિકારક્તા) (c) થ્રોમ્બોસાઈટ્સ (ત્રાકકણિકા) – રુધિર જામી જવામાં મદદ કરે છે.જવાબ : દરેક હૃદચક્ર દરમિયાન બે મહત્વપૂર્ણ અવાજો ઉત્પન્ન થાય છે. જેને સ્ટેથેસ્કોપ દ્વારા સહેલાઈથી સાંભળી શકાય છે. પ્રથમ હૃદયનો અવાજ (લબ (Lub)) એ ત્રિદલ અને દ્વિદલ વાલ્વોના બંધ થવા સાથે સંકળાયેલ છે. જ્યારે બીજો હૃદયનો અવાજ (ડબ (dub)) અર્ધ-ચંદ્રાકાર વાલ્વોના બંધ થવા સાથે સંકળાયેલ છે. આ અવાજો દાક્તરી નિદાન માટે જરૂરી માહિતી પૂરી પાડે છે.
જવાબ : ઑક્સિજનયુક્ત અને વિહીન રુધિરની પરિવહન અલગ – અલગ થાય છે. જેને બેવડું પરિવહન કહે છે. માનવ શરીરમાં સ્પષ્ટ રીતે બે પરિવહન માર્ગો જોવા મળે છે.
(1) ફુપ્ફુસીય પરિવહન માર્ગ : જમણી બાજુના ભાગના હૃદયમાં જે રુધિર હોય છે તેને ફુપ્ફુસીય પરિવહનમાં ઑક્સિજનેશન માટે શોષી લેવાનું હોય છે. તેથી તેને ફુપ્ફુસીય હૃદય કહે છે. ફુપ્ફુસીય પરિવહન અશુદ્ધ ઑક્સિજનવિહીન રુધિર જે જમણા કર્ણક દ્વારા મેળવાય છે, તેમાં નિયમિત ઑક્સિજિનેશન માટે જવાબદાર છે. (2) દૈહિક હૃદય: ડાબા ભાગનું હૃદયમાં જે રુધિર હોય છે, તેને દૈહિક પરિવહનમાં મોકલવાનું હોય છે, તેથી તેને દૈહિક હૃદય કહે છે.આ પરિવહનનો મુખ્ય હેતું ઑક્સિજન તેમજ પોષક ઘટકોનું શરીરની પેશીઓ સુધી વહન અને તેમાંથી કાર્બનડાયોક્સાઈડ અને બીજા નાઈટ્રોજનયુક્ત વિષારી દ્રર્વ્યોનો નિકાલ કરવાનો છે.જવાબ : 
There are No Content Availble For this Chapter
Take a Test
દેહજળ અને પરિવહન
જીવવિજ્ઞાન
Browse & Download GSEB Books For ધોરણ ૧૧ All Subjects
- રસાયણવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- ભૌતિકવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- જીવવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- અંગ્રેજી Book for GSEB ધોરણ ૧૧
- ગણિત Book for GSEB ધોરણ ૧૧
The GSEB Books for class 10 are designed as per the syllabus followed Gujarat Secondary and Higher Secondary Education Board provides key detailed, and a through solutions to all the questions relating to the GSEB textbooks.
The purpose is to provide help to the students with their homework, preparing for the examinations and personal learning. These books are very helpful for the preparation of examination.
For more details about the GSEB books for Class 10, you can access the PDF which is as in the above given links for the same.
