GSEB std 10 science solution for Gujarati check Subject Chapters Wise::
જવાબ : જે લોકો પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવા સંઘર્ષ કરતાં હોય અને જે લોકો ભૌતિક સુખ, સુવિધા કે આરામ પામતા નથી તેવા લોકો ગરીબ છે.
જવાબ : કોઈપણ રાષ્ટ્રની રાષ્ટ્રીય આવકમાં સાતત વધારો થાય તેને આર્થિક વિકાસ કહે છે.
જવાબ : દેશની કુલ આવકને રાષ્ટ્રીય આવક કહે છે.
જવાબ : કોઈપણ દેશની કુલ રાષ્ટ્રીય આવકને દેશની કુલ વસ્તી વડે ભાગવાથી મળતી આવકને ‘માથાદીઠ’ આવક કહે છે.
જવાબ : અનાજ, શિક્ષણ, કપડાં, આરોગ્ય, રહેઠાણ, વાહનવ્યવહારની સુવિધા, સાથેના જીવનને લોકોનું સારૂ જીવનધોરણ કહે છે.
જવાબ : આઝાદી પછી ભારતની રાષ્ટ્રીય આવકમાં વધારો થયો છે. જેથી લોકોને અનાજ, કપડાં, શિક્ષણ, આરોગ્ય, રહેઠાણ જેવી સુવિધામાં પણ વધારો થયો છે. માટે કહી શકાય કે ભારતમાં આર્થિક વિકાસ થયો છે.
જવાબ : ભારતની રાષ્ટ્રીય આવક (GDP) 2011-12 ના ભાવોએ 8736039 કરોડ રૂપિયા હતી, જે વધીને 2015-16 માં 13567192.92 કરોડ રૂપિયા થઈ.
જવાબ : આર્થિક વિકાસએ વિકાસની પ્રક્રિયાના આધારે ગુણાત્મક કહી શકાય. નવા નવા સંશોધનના કારણે ઉત્પાદનમાં થતો વધારોએ આર્થિક વિકાસ છે. જેવાકે ઘઉં, ડાંગર જેવા પાકોમાં નવા બિયારનથી ઉત્પાદનમાં વધારો થાય છે.
જવાબ : આર્થિક વૃધ્ધિને પરિણાત્મક કહેવાય છે. ખેડાણ લાયક જમીનમાં વધારો થવાથી ખેતીલાયક ઉત્પાદનોમાં વધારો થાય તેને આર્થિક વૃધ્ધિ કહે છે. વિકસીત દેશોની રાષ્ટ્રીય આવકમાં થતો વધારોએ આર્થિક વૃધ્ધિ છે.
જવાબ : વિકસીત અર્થતંત્ર અને વિકાસશીલ આર્થતંત્રને આવકના આધારે અલગ પાડવામાં આવે છે. વિશ્વ બઁકના 2004ના વિશ્વ વિકાસ અહેવાલમાં 735 $ થી ઓછી આવકવાળા દેશોને વિકાસશીલ અર્થતંત્ર કહેવાય છે.
જવાબ : વિકાસશીલ દેશોમાં દ્વિમુખી સ્વરૂપનું અર્થતંત્ર હોય છે. અહીં ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં પછાત ખેતી, જૂની યંત્રસામગ્રી, પછાત અને રૂઢિચુસ્ત સામાજિક વ્યવસ્થા ગરીબી, બેકરી, ઓછું ઉત્પાદન, વગેરે જોવા મળે છે. જ્યારે શહેરી વિસ્તારમાં આધુનિક ઉદ્યોગો, સફળ ઉત્પાદન, વગેરે જોવા મળે છે. જ્યારે શહેરી વિસ્તારમાં આધુનિક ઉદ્યોગો, સફળ ઉત્પાદન પધ્ધતિ, આધુનિક યંત્ર સામગ્રી, આધુનિક જીવનશૈલી જોવા મળતી હોય છે.
જવાબ : ખર્ચ કરવા માટે તથા આવક મેળવવા માટે કરતી પ્રવુત્તિને આર્થિક પ્રવુત્તિ કહેવાય છે. ખેડૂત, શિક્ષક, કારીગર, વેપારી, વગેરે દ્વારા કરાતી પ્રવુત્તિને આર્થિક પ્રવુત્તિ કહે છે.
જવાબ : જે પ્રવુત્તિનો હેતુ આવક મેળવવાનો કે ખર્ચ કરવાનો ન હોય તેને બિન આર્થિક પ્રવુત્તિ કહે છે. માતા પોતાના બાળકને ઉછેરે છે. ડોક્ટર પૈસા વિના ઈલાજ કરતો હોય, કોઈ સમાજસેવા કરતાં હોય પર્યાવરણના હેતુસર વૃક્ષારોપણ કરવું વગેરે બિન આર્થિક પ્રવુત્તિ છે.
જવાબ : પ્રાથમિક ક્ષેત્રમાં ખેતી, પશુપાલન, મત્સ્યઉદ્યોગ, મરઘાં – બતકા ઉછેર, વનસંવર્ધન, વન્યપદાર્થોનું એકત્રીકરણ, કાચીધાતુઓનું ખોદકામ, વગેરે પ્રકારની આર્થિક પ્રવુત્તિઓ થાય છે.
જવાબ : માદયમિક ક્ષેત્રમાં નાના મોટા ઉદ્યોગો, વીજળી, બાંધકામ, યંત્રસામગ્રી, ગેસ, પાણી પુરવઠો, વગેરે આર્થિક પ્રવુત્તિઓ થાય છે. આ ક્ષેત્ર ઉદ્યોગ તારિકે પણ ઓળખાય છે.
જવાબ : ઉત્પાદનનું જે સાધન એક કરતાં વધુ ઉપયોગમાં લેવાતું હોય તો તેના ઘણા ઉપયોગો થઈ શકે. પરંતુ આવા સાધનોને એક સમયે એક જ ઉપયોગ કરી શકાય તેથી આ ઉપયોગને વૈકલ્પિક ઉપયોગ કહેવાય. દા.ત. જમીનમાં ઘઉનો પાક વાવીએ તો બાજરી, મગફળી, મકાઇ વગેરે પાકો લઈ શકતા નથી અને તેને જતાં કરવા પડે છે.
જવાબ : જમીન, મૂડી, અને શ્રમ વગેરે ઉત્પાદન સાધનોનું કુશળતા પૂર્વક સંચાલન કરે તેવા ઉત્પાદન પ્રવુત્તિ કરનાર વ્યક્તિને નિયોજક કહે છે.
જવાબ : સેવાક્ષેત્રમાં વ્યાપાર, માર્ગ-પરિવહન, સંચાર-પ્રચાર, હવાઈ અને દરિયાઈ માર્ગો, આરોગ્ય, શિક્ષણ, બૅન્કિંગ સેવા, વીમા કંપનીઓ, પ્રવાસ, મનોરંજન વગેરે કામગીરીનો સમાવેશ થાય છે.
જવાબ : જમીન, શ્રમ, અને મૂડી ઉપરાંત આ ત્રણેયને યોગ્ય નિયોજન કરનાર નિયોજક ઉત્પાદનના મુખ્ય સાધનો છે.
જવાબ : ભૌતિક વળતરની અપેક્ષા સાથે કરવામાં આવતા કોઈપણ શારીરિક કે માનસિક કાર્યને શ્રમ કહેવાય છે. કામદારો, ખેત મજૂરો, શિક્ષકો, ડોક્ટરો, વકીલો, વગેરેના કામને શ્રમ કહે છે.
જવાબ : આ પધ્ધતિમાં ઉત્પાદનના સાધનોની માલિકી રાજ્યની હોય છે. પરિણામે ઉત્પાદન વધારવા ખાસ પ્રયત્ન થતો નથી. હરીફાઈ ન હોવાથી અર્થતંત્રમાં ખાસ સુધારા થતાં નથી. વ્યક્તિગત સ્વાતંત્ર્ય જાળવતું નથી. તથા અમલદારશાહીનો કાયમી ભય રહેલો છે.
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્રમાં આર્થિક અસ્થિરતા, સંકલનનો અભાવ, આર્થિક નીતિઓમાં અસાતત્યતા, આર્થિક વિકાસનો નીચો દર વગેરે ખામીઓ રહેલી છે.
જવાબ : રશિયા અને ચીન જેવા દેશો આ પધ્ધતિ પ્રમાણે કામ કરે છે. અહીં તમામ ઉત્પાદનો, અને ઉપયોગી નિર્ણયો રાજ્યતંત્ર હસ્તક છે. પરિણામે આવા દેશોમાં ખૂબ જ ઝડપથી આર્થિક વિકાસ થાય છે.
જવાબ : અમેરિકા, જાપાન, અને ઇંગ્લેન્ડ જેવા દેશોએ બજાર પધ્ધતિ આપનાવી છે. આ પધ્ધતિને મૂડીવાદી પધ્ધતિ પણ કહે છે.
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્રમાં જાહેરક્ષેત્ર અને ખાનગી ક્ષેત્રનું સહઅસ્તિત્વ હોય છે.
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્રમાં આર્થિક વિકાસનો દર નીચો હોય છે. સંકલન ક્ષેત્રે અભાવ જોવા મળે છે. ઉપરાંત આર્થિક અસ્થિરતા પણ જોવા મળે છે. આવી મર્યાદાઓ અહીં જોવા મળે છે.
જવાબ : ભારત અને ફ્રાંસ જેવા દેશોએ મિશ્ર અર્થતંત્ર સ્વીકાર્યું છે.
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્રમાં સરકાર બજારો પર અંકુશ રાખે છે. જેમકે મોજશોખની વસ્તુઓનું ઉત્પાદન વધે તો આકરા વેરા કે ટેક્ષ દ્વારા તેના પર અંકુશ મૂકે છે જ્યારે પછાત વિસ્તારોમાં ઉદ્યોગો સ્થાપવા માટે કરવેરમાં રાહત, ઓછો ટેક્ષ, સબસીડી વગેરે પ્રોત્સાહનો આપે છે. આમ બજારો પર સરકારનો અંકુશ હોય છે. માટે સ્વતંત્ર નથી.
જવાબ : મિશ્ર, અર્થતંત્ર એટલે બજાર પધ્ધતિ અને સમાજવાદી પધ્ધતિનો સમન્વય, આ એક એવી પધ્ધતિ છે જેમાં જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રોનું સહઅસ્તિત્વ હોય છે. બંને ક્ષેત્રો એક બીજાના પૂરક બનીને સાથે કામ કરે છે.
જવાબ : વિશ્વમાં બજાર પધ્ધતિ, સમાજવાદી પધ્ધતિ, તથા મિશ્ર અર્થતંત્રવાળી પધ્ધતિ ઉત્પાદનોના સાધનોની ફાળવણીની પધ્ધતિઓ છે.
જવાબ : પરિણાત્મક કહે છે.
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્ર
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્ર
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્રનું
જવાબ : સમાજવાદી પધ્ધતિ
જવાબ : સમાજવાદી પધ્ધતિ
જવાબ : સમાજવાદી પધ્ધતિ
જવાબ : બજાર પધ્ધતિ.
જવાબ : બજાર પધ્ધતિ.
જવાબ : સમાજવાદી પધ્ધતિ
જવાબ : સામાજીક
જવાબ : વ્યસાયિક માળખું.
જવાબ : બિન આર્થિક પ્રવુત્તિ
જવાબ : આર્થિક પ્રવુત્તિ
જવાબ : વિકાસશીલ
જવાબ : શ્રમિકોના 3% જેટલું
જવાબ : વિકાસશીલ રાષ્ટ્ર
જવાબ : બે ટકા કે વધુ હોય છે.
જવાબ : આર્થિક વૃધ્ધિ
જવાબ : આર્થિક વૃધ્ધિ
જવાબ : આર્થિક વિકાસ
જવાબ : ચાર
જવાબ : મૂડીવાદી
જવાબ : અમેરિકા
જવાબ : રાજ્યતંત્ર
જવાબ : મિશ્ર અર્થતંત્ર
જવાબ : 25 %
જવાબ : જમીન
જવાબ : દેશની રાષ્ટ્રીય અને માથદીઠ આવકમાં સતત વધારો થવો. અને લોકોના જીવન ધોરણમાં સુધારો થવો.
જવાબ : માથાદીઠ આવક
જવાબ : અહીં આર્થિક વિકાસ ગતિશીલ હોય છે. બજારો સ્વતંત્ર છે પરિણામે વધુ નફા માટે ગુણવત્તા વધારી હરીફાઈમાં જોડાવું પડે છે.
જવાબ : અમર્યાદિત જરૂરીયાતોનાં પ્રમાણમાં સાધનો મર્યાદિત છે તથા એકમાંથી અનેક જરૂરિયાતો ઊભી થતી હોય છે. જેથી સાધનોની હંમેશા અછત રહે છે.
જવાબ : દેશના ટોચના 20% લોકો રાષ્ટ્રીય આવકનો 40% હિસ્સો ધરાવે છે જે ધનિકો છે.
જવાબ : ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં પછાત ખેત પધ્ધતિ, જૂની યંત્ર સામગ્રી, રૂઢિચુસ્ત સામાજિક માળખું વગેરે જોવા મળે છે.
જવાબ : આ પધ્ધતિમાં ઉત્પાદનમાં સાધનોની માલિકી રાજ્ય સરકારની હોય છે.
જવાબ : આ પધ્ધતિમાં રાજ્યનો હસ્તક્ષેપ હોતો નથી. તથા આર્થિક નિર્ણયોમાં પણ રાજ્યનો કોઈ હસ્તક્ષેપ હોતો નથી.
જવાબ : આવા દેશોને નિકાસનો દર નીચો મળે છે જ્યારે આયાતનો દર વધુ ચૂકવવો પડે છે.
જવાબ : જરૂરીયાતો અને સેવાઓનો વપરાશ અગાઉની તુલનમાં વધી રહ્યો છે તથા લોકોની માથાદીઠ આવક નીચી હોય છે.
જવાબ : ગુણાત્મક કહે છે.
જવાબ : આર્થિક વિકાસ
જવાબ : આ પધ્ધતિ રાજ્ય હસ્તક હોવાથી સ્પર્ધા કે હરીફાઈ જેવુ કાંઈ હોતું નથી.
જવાબ : આ અર્થતંત્રમાં બજારો સ્વતંત્ર નથી પરંતુ રાજ્યના અંકુશ હેઠળ હોય છે.
જવાબ : આ પધ્ધતિમાં પછાત વિસ્તારોમાં ઉદ્યોગો સ્થાપવા, સબસીડી, ઓછો ટેક્ષ અને કરવેરમાં રાહત આપવામાં આવે છે.
જવાબ : આ પધ્ધતિમાં ઉત્પાદનોના નિર્ણય રાજ્ય સરકાર લે છે. ગ્રાહકોનું શોષણ થતું નથી.
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : ખરૂ
જવાબ : ખોટુ
જવાબ : બજાર પધ્ધતિ.
જવાબ : બજાર પધ્ધતિ
જવાબ : સમાજવાદી પધ્ધતિ.
જવાબ : સમાજવાદી પધ્ધતિ.
જવાબ : બજાર પધ્ધતિ
જવાબ : શ્રમ
જવાબ : શ્રમ
જવાબ : મૂડી કહેવાય.
જવાબ : કુદરતી ઉત્પાદનો
જવાબ : જમીન કહેવાય.
જવાબ : 13567192.92 કરોડ રૂ।.
જવાબ : 8736039 કરોડ રૂ।.
જવાબ : 735 $
જવાબ : માથાદીઠ આવક
જવાબ : રાષ્ટ્રીય આવક
જવાબ : આર્થિક વિકાસ
જવાબ : ગરીબ
જવાબ : વિકાસશીલ અર્થતંત્રના નીચે મુજબના લક્ષણો હોય છે.
• લોકોની માથાદીઠ આવક ઓછી હોય છે.
• આવા દેશોમાં વસ્તી વધારાની સમસ્યા હોય છે.
• કૃષિ પેદાશો પર અવલંબન હોય છે.
• આવકની વહેંચણીમાં અસમાનતા હોય છે.
• બેરોજગારીની સમસ્યા જટિલ હોય છે.
• ગરીબીનું પ્રમાણ વધુ હોય છે.
• પ્રાથમિક સેવાઓ પુરતા પ્રમાણમાં હોતી નથી.
• વિદેશ વ્યાપારની પ્રતિકૂળ શરતો પણ નડતી હોય છે.
જવાબ : માનવીની જરૂરીયાતો અમર્યાદીત છે. પ્રમાણમાં સાધનો મર્યાદિત છે. વળી એકમાંથી અનેક જરૂરીયાતો ઉદ્દભવે છે. વિશ્વમાં કોઈપણ દેશ પાસે પુરતાં સાધનો હોતા નથી. ઉત્પાદનના સાધનોની હંમેશા અછત રહે છે. પરિણામે દરેક દેશ પોતાની પાસેના સાધનોનો ઉપયોગ ક્યાં, કેમ, અને કેટલા પ્રમાણમાં કરવો તે જરૂરીયાતની અગ્રતા પ્રમાણે નક્કી કરે છે. એકમાંથી અનેક જરૂરીયાતો ઉદ્દભવે છે. કેટલીક જરૂરીયાતો વારંવાર સંતોષવી પડે છે. વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજીને કારણે પણ કેટલીક જરૂરીયાતો ઊભી થાય છે. માટે કહી શકાય કે જરૂરીયાત અમર્યાદીત હોય છે.
જવાબ : બજાર પધ્ધતિઓમાં લાભોની સાથે કેટલીક ખામીઓ પણ રહેલી છે.
આ પધ્ધતિમાં ઉત્પાદન નફાલક્ષી હોય છે. પરિણામે મોજશોખની વસ્તુઓનું ઉત્પાદન વધુ થાય છે. તથા પ્રાથમિક જરૂરીયાતોનું ઉત્પાદન ઓછું થાય છે. રાજ્યની નીતિ વિષયક ભૂમિકા ન હોવાથી કુદરતી સંપત્તિનો દુવ્યય થાય છે. બજાર અંગેના અજ્ઞાનતાને કારણે ગ્રાહકોનું શોષણ થાય છે. સંપત્તિ અને આવકનું કેંદ્રિકરણ થવાથી આવક વધે છે. તથા લોકોની મોનોપોલી, ઇજારાશાહી, આર્થિક અસ્થિરતા, મજૂરોનું શોષણ પણ થતું હોય છે.જવાબ : જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રના સહઅસ્તિત્વ સાથેની પધ્ધતિ મિશ્ર અર્થતંત્ર કહેવાય છે. બજાર પધ્ધતિ અને સમાજવાદી પધ્ધતિની કેટલીક ખામીને કારણે આ પધ્ધતિ અમલમાં આવી છે. અહીં આર્થિક પધ્ધતિ જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રોનું સહઅસ્તિત્વ હોય છે. ખાનગી વિભાગમાં ખેતી, વ્યાપાર, નાના વપરાશી માલના ઉદ્યોગો, વગેરેની માલિકી વ્યક્તિગત કે ખાનગી હોય છે. જ્યારે મોટા ઉધોગો જેવાકે સંરક્ષણ સામગ્રીના કારખાના, રેલ્વે, વીજળી, રસ્તાઓ, સિંચાઇ જેવા પાયાના ચાવીરૂપ ક્ષેત્રોની માલિકી રાજ્યની હોય છે. જ્યારે માર્ગ-પરિવહન, શિક્ષણ, આરોગ્ય વગેરેને સંયુક્ત ક્ષેત્રે વહેંચેલું હોય છે.
જવાબ : આર્થિક વૃધ્ધિને પરિણાત્મક કહે છે. જ્યારે આર્થિક વિકાસને વિકાસની પ્રક્રિયાના આધારે ગુણાત્મક કહે છે. ખેડાણ લાયક જમીનમાં વધોરો થવાથી ખેતીલાયક ઉત્પાદનોમાં વધારો થાય તેને આર્થિક વૃધ્ધિ કહેવાય છે. તથા નવા સંશોધનોને કારણે ઉત્પાદનમાં વધારો થાય તેને આર્થિક વિકાસ કહે છે. વિકસિત દેશોની રાષ્ટ્રીય આવકમાં થતો વધોરો એ આર્થિક વૃધ્ધિ કહેવાય છે. જ્યારે વિકાસશીલ દેશોની રાષ્ટ્રીય આવકમાં વધારો એ આર્થિક વિકાસ કહેવાય છે.
જવાબ : વિકાસશીલ દેશોની રાષ્ટ્રીય આવક ઓછી હોય છે. અહીં વસ્તીવધારો વધુ હોય છે. લોકોની માથાદીઠ આવક ઓછી હોય છે. દેશના 60% લોકો રોજગારી માટે ખેતી પર આધાર રાખે છે. અહીં બેરોજગારી વધુ હોય છે. કુલ શ્રમિકોના 3% લોકો બેરોજગાર છે. અહીં આવક અને ઉત્પાદનોના સાધનોની વહેંચણીમાં અસમાનતા હોય છે. રાષ્ટ્રીય આવકનો 40% હિસ્સો દેશના ટોચના 20% ધનિકો પાસે હોય છે. સંપત્તિના કેંદ્રિકરણ ધનીકોમાં જોવા મળે છે. વિકાસશીલ દેશોમાં નિકાસ માટેના ભાવો નીચા અને આયાતના ભાવો વધુ હોવાથી વિદેશી દેવું વધતું રહે છે. અહીં શિક્ષણ, વાહનવ્યવહાર, સંદેશા વ્યવહાર, વીજળી, આરોગ્ય, બૅન્કિંગ જેવી અનિવાર્ય સેવાઓનો વિકાસ ઓછો હોય છે. માટે દેશનો વિકાસ થતો નથી. ઉપરોક્ત તમામ પરિબળો આ વિકાસશીલ અર્થતંત્ર માટે અવરોધક છે.
જવાબ : વિવિધ વ્યવસાયો અને અસંખ્ય આર્થિક પ્રવૃત્તિઓ અર્થતંત્રમાં ઉદ્દભવે છે. તેને પ્રાથમિક ક્ષેત્ર, માદયમિક ક્ષેત્ર, અને સેવા ક્ષેત્ર એમ ત્રણ વિભાગમાં વહેંચવામાં આવી છે. આર્થિક પ્રવૃત્તિઓના આ વર્ગીકરણ વ્યાવસાયિક માળખા તારિકે ઓળખવામાં આવે છે.
પશુપાલન, પશુસંવર્ધન, મત્સ્ય ઉધોગ, મરઘાં-બતકાં, ઉછેર, જંગલો, કાચી ધાતુનું ખોદકામ, વગેરે પ્રવુત્તિઓ પ્રાથમિક વિભાગમાં આવે છે. જ્યારે નાના અને મોટા પાયાના ઉદ્યોગો, બાંધકામ, વીજળી , ગેસ, અને પાણી પુરવઠો વગેરે માદયમિક ક્ષેત્રમાં આવે છે. આ વિભાગને ઉદ્યોગ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જેમાં ટાંકનીથી રેલ્વે એંજિન જેવા નાના-મોટા યંત્રોનું ઉત્પાદન થાય છે. જ્યારે સેવાક્ષેત્રમાં અનેકવિધ સેવાઓ જેવી કે વ્યાપાર, સંદેશા વ્યવહાર, હવાઈ અને દરિયાઈ માર્ગો, આરોગ્ય, બૅન્કિંગ તેમજ પ્રવાસ મનોરંજન તથા વીમા કંપનીઓનો સમાવેશ થાય છે.જવાબ : કોઈપણ પ્રકારના મૂલ્ય વિના પ્રાપ્ત થયેલી, કુદરતી સર્જન પામેલી સંપત્તિ જેને આવક ઊભી કરવા ઉપયોગમાં લઈ શકાય તેને ‘જમીન’ કહે છે. ઉપરાંત તળાવો, નદીઓ, જંગલો, પર્વતો, પૃથ્વીના પેટાળની ખનીજ સંપત્તિ વગેરેને પણ જમીન કહેવામાં આવે છે. હવા અને સૂર્યપ્રકાસ પણ કુદરતી સંપત્તિ છે.
ઉત્પાદનના ઉપયોગમાં લેવાતાં માનવ સર્જિત સાધનોને અર્થશાસ્ત્રીની ભાષામાં ‘મૂડી’ કહેવામાં આવે છે. અનેક પ્રકારના યંત્રો, ઓજારો, મકાનો, કાચોમાલ વગેરેને મૂડીના પ્રકાર તરીકે જોવાય છે. આ ઉપરાંત વેતન મેળવવા કરવામાં આવતી પ્રવુત્તિઓ જેવીકે ખેતમજુરો, ઔધોગિક કામદારો, શિક્ષકો, બઁક કર્મચારીઑ, વકીલ, નર્સો, ડોકટરો, વગેરેની કામગીરીને શ્રમ કહેવાય છે. મૂડી અને ઉત્પાદનનો યોગ્ય સુમેળ કરી, કુશળતાથી ઉત્પાદન પ્રવુત્તિ કરનારને નિયોજક કહેવામાં આવે છે. ઉપજ કરનાર એકમના સંચાલકને માલિક કે સ્થાપક એટલે કે નિયોજક કહેવામાં આવે છે. આમ જમીન, મૂડી, અને શ્રમને સંયુક્ત રીતે ઉત્પાદનમાં જોડનારને નિયોજક અને તેની કામગીરીને નિયોજક કહે છે.જવાબ : નીચેની બાબતોનું ધ્યાન રાખી ઉત્પાદનના સાધનોની ફાળવણી કરવી જોઈએ.
માનવીની જરૂતિયાતો અમર્યાદીત છે. પ્રમાણમાં સાધનો મર્યાદિત છે. વળી એકમાંથી અનેક જરૂરીયાતો ઉદ્દભવે છે. ઉત્પાદનના સાધનોની હંમેશા અછત હોય છે. તેથી આવા સાધનોને ક્યાં, કેમ, અને કેટલા પ્રમાણમાં ઉપયોગ કરવો, તેની ફાળવણી જરૂરીયાત ક્રમ પ્રમાણે નક્કી કરવી પડે છે. માનવીની જરૂરીયાતો અમર્યાદીત અને અસંખ્ય છે. વળી એકમાંથી અનેક જરૂરીયાતો ઊભી થાય છે. વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલૉજીના કારણે પણ વધુ જરૂરીયાતો રહે છે. માટે તેને યોગ્યક્રમમાં પસંદ કરવી પડે છે. કેટલાક સાધનો વૈકલ્પિક ઉપયોગ ધરાવે છે. જો ઘઉનો પાક વાવીએ તો બાજરી, મગફળીનો પાક જતો કરવો પડે. જેથી વધુમાં વધુ જરૂરીયાતો સંતોષાય તે રીતે સાધનોની ફાળવણી કરવી પડે છે.જવાબ : સમાજવાદી પધ્ધતિ રશિયા અને ચીન જેવા દેશોમાં જોવા મળે છે. આ પધ્ધતિમાં દેશનો વિકાસ ઝડપથી થાય છે. આ પધ્ધતિ બજાર પધ્ધતિથી વિપરીત છે. આ પધ્ધતિમાં તમામ નિર્ણયો રાજ્યતંત્ર લે છે. ઉત્પાદનોની માલિકી રાજ્યની હોય છે. તથા સમગ્ર સંચાલન રાજ્યતંત્ર તરફથી થાય છે.
આ પધ્ધતિમાં ઉત્પાદન, મૂડીરોકાણ, સાધનોની ફાળવણી, ઉત્પાદનોની વહેંચણી વગેરે સમાજહિત લક્ષમાં રાખીને કરવામાં આવે છે. આ પધ્ધતિમાં કેન્દ્રસ્થાને સમાજનું હિત હોય છે. અહીં નફાને મહત્વ આપવામાં આવતું નથી. ઉત્પાદનના ભાવો પણ રાજ્ય પ્રજાહીત લક્ષમાં રાખી નક્કી કરે છે. રાજ્યે નક્કી કરેલા લક્ષાંક મેળવવા સંબધિત કારખાનાઓ પણ રાજ્ય સંચાલત હોય છે. અહીં શ્રમિકોને ગુણવત્તા અને યોગ્યતા પ્રમાણે રોજગાર અપાય છે.જવાબ : બજાર પધ્ધતિમાં અગત્યના મુદ્દા નીચે મુજબ છે.
1. ઉત્પાદનના સાધનોની માલિકી વ્યક્તિગત કે ખાનગી હોય છે.
2. બજાર પધ્ધતિમાં આર્થિક પ્રવુત્તિના કેન્દ્રમાં નફો હોય છે.
3. ગ્રાહકોને પસંદગી કરવાની વિપુલ તકો મળે છે.
4. બજારમાં રાજ્ય સરકારનો હસ્તક્ષેપ હોતો નથી.
5. ઉત્પાદનોમાં સાધનોની ફાળવણી નફા આધારિત થાય છે.
6. આર્થિક નિર્ણયો ભાવતંત્રને આધારે લેવાય છે.
જવાબ : બજાર પધ્ધતિમાં ઉત્પાદનોના સાધનો ખાનગી માલિકીના હોય છે જ્યારે સમાજવાદી પધ્ધતિમાં ઉત્પાદનના સાધનો રાજ્યની માલિકીના હોય છે. બજાર પધ્ધતિમાં આર્થિક પ્રવૃત્તિમાં કેન્દ્રસ્થાને નફો હોય છે. જ્યારે અહીં કેન્દ્રસ્થાને સમાજહીત હોય છે. બજાર પધ્ધતિમાં વ્યક્તિ આર્થિક અને પસંદગીમાં સ્વતંત્ર હોય છે. સામે પક્ષે હરિફાઈનો અભાવ હોય છે. બજાર પધ્ધતિમાં ગરીબ અને ધનિક જેવા ભાગ છે. જ્યારે સામે પક્ષે વર્ગવિહીન સમાજરચના જોવા મળે છે. બજાર પધ્ધતિમાં નાણું અને ભાવતંત્રની માલિકી સ્વતંત્ર છે. જ્યારે સામે પક્ષે ભાવતંત્ર અને નાણું રાજ્ય હસ્તક હોય છે.
There are No Content Availble For this Chapter
યોગ્ય જોડકા બનાવો:
| 1. જમીન | A યંત્રો, ઓજારો, મકાનો વગેરે |
| 2. મૂડી | B ખેતમજૂરો, કામદારો, શિક્ષકો |
| 3. શ્રમ | C જમીન, મૂડી, શ્રમને યોગ્ય રીતે જોડવું |
| 4. નિયોજક | D પૃથ્વીનું ઉપલું પડ |
Hide | Show
જવાબ :
(1 - D), (2 – A), (3 – B), (4 – C)
યોગ્ય જોડકા બનાવો:
| 1. બજાર પધ્ધતિ | A શ્રમ |
| 2. બજાર પધ્ધતિનું વિરોધી | B નિયંત્રિત આર્થિક પધ્ધતિ |
| 3. મિશ્ર અર્થતંત્ર | C મૂડીવાદી પધ્ધતિ |
| 4. ઉત્પાદનનું સજીવ સાધન | D સમાજવાદી પધ્ધતિ |
Hide | Show
જવાબ :
(1 - C), (2 – D), (3 – B), (4 – A)
યોગ્ય જોડકા બનાવો:
| 1. જંગલો, નદીઓ, પર્વતો | A શ્રમ |
| 2. માનવ સર્જિત સાધનો | B નિયોજન |
| 3. યોજના બધ્ધ ઉત્પાદન કરવું | C ઓજારો, મશીનો, યંત્રો, |
| 4. માનસિક કે શારીરિક કાર્ય | D કુદરતી ઉત્પાદન |
જવાબ :
(1 - D), (2 – C), (3 – B), (4 – A)
યોગ્ય જોડકા બનાવો:
| 1. માથાદીઠ નીચી આવક | A પ્રાથમિક ક્ષેત્ર |
| 2. કાચી ધાતુનું ખોદકામ | B દ્વિમુખી |
| 3. વિકાસશીલ રાષ્ટ્રનું અર્થતંત્ર | C જમીનની પેટાળની ખનીજ સંપત્તિ |
| 4. કુદરતી સંપત્તિ | D નીચું જીવન ધોરણ |
Hide | Show
જવાબ :
(1 - D), (2 – A), (3 – B), (4 – C)
Take a Test
આર્થિક વિકાસ
ઇતિહાસ
આર્થિક વિકાસ
Browse & Download GSEB Books For ધોરણ ૧૦ All Subjects
- વિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- અર્થશાસ્ત્ર Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- રસાયણવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- સામાજિક વિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- ભૂગોળ Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- ભૌતિકવિજ્ઞાન Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- ગણિત Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- ગુજરાતી Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- અંગ્રેજી Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- સંસ્કૃત Book for GSEB ધોરણ ૧૦
- હિન્દી Book for GSEB ધોરણ ૧૦
The GSEB Books for class 10 are designed as per the syllabus followed Gujarat Secondary and Higher Secondary Education Board provides key detailed, and a through solutions to all the questions relating to the GSEB textbooks.
The purpose is to provide help to the students with their homework, preparing for the examinations and personal learning. These books are very helpful for the preparation of examination.
For more details about the GSEB books for Class 10, you can access the PDF which is as in the above given links for the same.
