GSEB Solutions for ધોરણ ૧૦ Gujarati

જવાબ : ભારતમાં ૨૦૦૧થી ૨૦૧૧ના એક દાયકામાં વૃદ્ધોની સંખ્યા માં ૨.૭૫ કરોડનો વધારો થયો છે. ૨૦૧૧માં એક અંદાજ મુજબ ભારતના વૃદ્ધ મહિલાઓની સંખ્યા ૫.૨૮કરોડની હતી જ્યારે વૃદ્ધ પુરુષોની સંખ્યા ૫.૧૧ કરોડની હતી.

જવાબ : ભારતમાં આરોગ્ય સેવાઓ, તબીબી સારવારની સુવિધાઓ, ઔષધીય સગવડો, વગેરેના કારણોસર ભારતમાં વ્યક્તિના સરેરાશ આયુષ્યમા ૪.૩ વર્ષનો વધારો થયો છે. ૨૦૦૧ થી ૨૦૦૫ દરમિયાન પ્રજાનું સરેરાશ આયુષ્ય ૬૩.૨ વર્ષનું હતું. તે ૨૦૧૫માં વધીને ૬૭.૫ વર્ષનું થયું છે.

જવાબ : બંધારણીય જોગવાઈ અનુસાર ૧૪ વર્ષથી ઓછી વયના બાળકને કોઈ કારખાનામાં કે કોઈ પણ કામ ધંધામાં નોકરીએ રાખી શકાશે નહીં. તથા આના ભંગ બદલ નોકરીદાતા સામે કાનૂની રાહે પગલાં ભરીને સજા કરાવી શકાય છે.

જવાબ : બાળ શ્રમિકોમાં સંગઠન નો અભાવ હોય છે અને તેઓ સંગઠિત થઈ શકતા નથી. માલિકો સામે અવાજ ઉઠાવી શકાવા તેઓ અસમર્થ હોય છે. તેઓ વિરોધ કરવાને માટે પણ અસમર્થ હોય છે. વધુમાં તેમને ખબર ન પડે તેવી રીતે વિવિધ પ્રકારે તેમનું શોષણ કરી શકાય છે. માટે તેમનું વધુ શોષણ થાય છે.

જવાબ : જે સ્લમ કે ગરીબોના ઝૂંપડપટ્ટી વાળો વિસ્તાર હોય છે તેમાં વસતા કુટુંબના માં-બાપો બાળકોને ભણવાની ઉંમરે કુટુંબના સભ્યોની જરૂરીયાતોની પૂર્તિ કરવા માટેનું સાધન સમજી કામ કરવા મજબૂર કરે છે. અથવા નાના બાળકોને ભગવાને કામ કરવા માટે વધુ બે હાથ મોકલ્યા તેવું માને છે અને પૈસા કમાવવા મોકલવા માટે પ્રોત્સાહિત અને મજબૂર કરે છે. આમ પરિવારોમાં બાળકોને શરૂઆતથીજ કામ પ્રત્યેના લગાવ સાથેનો ઉછેર કરાયો છે.

જવાબ : આપણા સમાજમાં કેટલાક બાળકો નાની ઉંમરમાં રમતગમત, મનોરંજન, આરામ, બાળપણ, માતા-પિતાની  હુંફ, અને પ્રેમ, સાર સંભાળ, અને શિક્ષણથી દૂર રહી જતા હોય છે. આ બાળકોમાંથી  કેટલાક બાળકો માનસિક રીતે હતાશ બની જાય છે અને ગુનાહિત પ્રવૃત્તિઓ તરફ વળી જાય છે.

જવાબ : ભારતમાં બાળમજૂરોની સંખ્યા અને સ્થિતિ દયાજનક છે. વધુમાં કેટલાક ક્ષેત્રોમાં બાળમજૂરોની જરૂરિયાતો તેમને અપરાધી બનાવે છે. બાળમજૂરી મજબૂરીવશ કરવી પડતી હોય છે. તેના કારણો નીચે મુજબ છે.

• કુટુંબની ગરીબી, માતા-પિતાની નિરક્ષરતા, કુટુંબનુ મોટું કદ, વગેરેથી બાળમજૂરી ઊભી થાય છે.
• કૌટુંબિક જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા કુટુંબની આવકમાં બાળમજૂરીથી વધારો થાય તેવા પ્રયત્નોના કારણે...
• કુટુંબના પુખ્ત સભ્યોની બેરોજગારી, અનાથ  કે નિરાધાર બાળકોથી..
• ઘરેથી ભાગીને શહેરમાં વસતા બાળકો આશ્રયના અભાવે પોતાનું જીવન ટકાવવા અને આજીવિકા મેળવવા માટે...
• બાળકોને તેમના સગા સંબંધીઓ દ્વારા કે આશ્રય આપનારાઓ તરફથી અપાતા આશ્રયના બદલામાં દબાણપૂર્વક બાળમજૂરીની ફરજ પાડવામાં આવે છે.

જવાબ : જાહેર વિતરણ પ્રણાલીને રાજ્ય સરકારો આ અગ્રીમ કુટુંબોની યાદી અદ્યતન કરવા અને સુધારવા માટે આવી નામોની યાદી કુટુંબની મહિલાના નામે, ગ્રામ પંચાયત, ગ્રામ સભામાં, ઇ-ગ્રામ કે વ્યાજબી ભાવની દુકાનોકે મામલતદારની કચેરી અથવા પુરવઠા વિભાગની વેબસાઇટ પર જાહેરમાં પ્રદર્શિત કરશે. વગેરે  સરકારના પ્રયાસો ગણી શકાય છે.

જવાબ : જાહેર વિતરણ પ્રણાલી અને ભ્રષ્ટાચાર મુક્ત વિતરણ વ્યવસ્થા બનાવવા માટે સરકારે યોગ્ય સુધારણા કરી છે. આ માટે સરકારે બાયોમેટ્રિક ઓળખ, એપીક કાર્ડ, બારકોડેડ રેશનકાર્ડ, અન્ન કુપન, તથા વેબકેમેરાથી ઇમેજ  લેવાનાં, વગેરે જરૂરી અને આવકારદાયક પગલાં ભર્યા છે.

જવાબ : માં અન્નપૂર્ણા યોજનાની અન્વયે શહેર ગ્રામ્ય વિસ્તારના જરૂરિયા મંદ મધ્યમ વર્ગના ગરીબ કુટુંબોને વ્યાજબી ભાવથી અનાજ પૂરું પાડવામાં આવે છે. આ યોજના પ્રમાણે રાજ્યના અંત્યોદય પરિવારોને પ્રતિમાસ ૩૫ કિ.ગ્રા. અનાજ મફત આપવામાં આવે છે. તથા સમગ્ર ગુજરાતમાંથી આશરે ૩.૬૪ કરોડ જરૂરીયાતમંદ નાગરિકોને રાહત દરે અનાજ આપવાની કલ્યાણકારી યોજના રાજ્ય સરકારે અમલી કરી છે.

જવાબ : ભારતમાં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા તા. ૫ જુલાઈ ૨૦૧૩ના રોજ આ કાયદો અમલી બન્યો છે. આ કાયદાથી સરકારે અનાજની સુરક્ષા માટે હાથ લંબાવ્યા છે. સમાજના દરેક વ્યક્તિઓને બધાજ સમયે સક્રિય અને સ્વસ્થ જીવન માટે પૂરતા પોષણક્ષમ આહારની ઉપલબ્ધિ થાય તેવા પ્રયાસ હાથ ધર્યા છે.

જવાબ : કેન્દ્ર સરકારે ૨૦૦૯ની સાલમાં બાળકોને મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણના અધિકારનો કાયદો અમલમાં મૂક્યો છે. તથા આ કાયદા મુજબ ગુજરાત સરકારે તા. ૧૮ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૨ના રોજ બાળકોને મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણના હક્કના નિયમો ૨૦૧૨ જાહેર કર્યા છે.

જવાબ : બાળકો ખૂબજ સંવેદનશીલ હોય છે. બાળકો ઉપર જાણી જોઈને કે  દુર્ઘટના સ્વરૂપે શારીરિક ઈજા પહોંચાડવી, શારીરિક શિક્ષા કે ધમકીઓ આપી કડવા વેણ કે અપશબ્દોથી તેનું જાહેરમાં અપમાન કે માનહાની કરવી, જાતીય સતામણી કરવી, યોનશોષણ કરવું, અસહ્ય હદે  મારમારપીટ કરવી, વગેરે જેવી વિવિધ પ્રકારે શારીરિક કે માનસિક અથવા બંને પ્રકારની હિંસા એ બાળ અત્યાચારો કહેવાય છે. બાળકોને ઉપરોક્ત તમામ પ્રકારની પરિસ્થિતિઓમાંથી બચાવવા માટે આપણી ફરજ બને છે કે આપણે નીચે મુજબની કામગીરી બજાવીએ.

1. જ્યારે આપણે  બાળકના વર્તન વ્યવહારથી કે શારીરિક ઈજા  થવાના ચિન્હોથી માહિતગાર થઈએ ત્યારેજ તેની સમયસર અને યોગ્ય તબીબી સારવાર કરાવવામાં સહાયતા કરવી.
2. સામાન્ય રીતે શોષિત પીડિત બાળક ભય, ધમકી, શરમ-સંકોચના કારણે કે સામાજિક પ્રતિષ્ઠા ભગં થવાના ડરે ઘટનાનાની જાણ માતા પિતાને કરતાં સંકોચ કે ખચકાટ અનુભવીને માહિતી છુપાવે છે. તથા શોષણ સહન કર્યા કરે છે. આવા સમયે આપણે કે માતા-પિતાએ બાળકનો વિશ્વાસ સંપાદન કરીને સત્ય હકીકતોના આધારે સામાજિક ડરને ગણકાર્યા વગર જવાબદાર પરિબળોને સજા મળે તે માટે સત્વરે કાનૂની રાહે પગલાં ભરવા જોઇએ.
3. આવા શોષણ કે અત્યાચારોનો ભોગ બનેલ બાળકો પ્રત્યે સમાજ અને મિત્રો દ્વારા ઘૃણા  કે તિરસ્કાર ન કરતાં તેમને હુંફ,  પ્રેમ , અને સંવેદના, પ્રગટ કરીને ઘટનાની સ્વકૃતિ સાથે સહાનુભૂતિ પ્રગટ કરવી જોઇએ. વગેરે કરી શકાય છે.

જવાબ : આપણા સમાજમાં સૌથી  અસુરક્ષિત વર્ગમાં બાળકોનું સ્થાન છે. કોઈપણ રાષ્ટ્રના વિકાસનો આધાર તેના બાળકોને સુરક્ષિતતા તેના શિક્ષણ, સંસ્કાર, અને તેના વિકાસ માટે, પૂરી પાડવામાં આવેલી વિકાસની તકો પર નિર્ભર કરે છે. જે બાળક રક્ષિત, શિક્ષિત,  અને સંસ્કારોથી દીક્ષિત હશે તો તે સારો નાગરિક પુરવાર થઈ શકે. તથા તે કુટુંબ, સમાજ અને રાષ્ટ્રના, વિકાસમાં યથાશક્તિ યોગદાન આપી શકે. કોઈ પણ રાષ્ટ્ર માટે આવા બાળકો નાગરિક તરીકે આશીર્વાદરૂપ બની શકે છે.

જવાબ : સામાન્ય રીતે લોકો સમાજમાં સામાજિક પરિસ્થિતિઓ મુજબ કોઈપણ વ્યક્તિ માનવ હક્કો અને અધિકારો વગર પોતાનો સર્વોત્તમ વિકાસ કરી શકતો નથી. માનવ અધિકારો એ નાગરિકનું અનિવાર્ય લક્ષણ છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર  ( યુ.એન. ) એ તેના માનવ હક્કોના ઘોષણાપત્રમાં  ( ચાર્ટર ઓફ રાઈટ્સ ) તમામ વ્યક્તિઓને કોઇપણ જાતના ભેદભાવ વગર કેટલાક સામાન્ય અધિકારો આપ્યા છે. તે પ્રમાણે વિશ્વના તમામ રાષ્ટ્રોએ પોતાના નાગરિકોને તેમના અધિકારો સરળતા અને સુગમતાથી પ્રાપ્ત થાય તેવા ઉપાયો કરવાનું જણાવ્યું છે.

જવાબ : સમગ્ર ભારતમાં સાક્ષરતાનું પ્રમાણ નીચું છે. લોકોના રોજીંદા વ્યવહારમાં સામાન્ય રીતે જરૂરી એવા નીતિ નિયમોની જાણકારીનો અભાવ હોય છે. માટે લોકોમાં કાયદાઓનું સામાન્ય જ્ઞાન સમજણ અને જાણકારી ઘણી ઓછી જોવા મળે છે. લોકોને કાયદાની જાણકારી ન હોય અને તેનાથી કાયદાનું ઉલ્લંઘન થાય તો તેને સજા કે દંડમાં માફી મળતી નથી. માટે દરેક નાગરીકોને કાયદાના જ્ઞાન અને સમજણની માહિતી આપવી જરૂરી બને છે.

જવાબ : સમાજની રચના માળખામાં અને વિવિધ સામાજિક સંસ્થાઓમાં આવતા બદલાવને સામાજિક પરિવર્તન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જે નીચે મુજબ છે.

• પશ્વિમીકરણ, વૈશ્વિકીકરણ અને શહેરીકરણના કારણોસર સામાજિક સંબંધોમાં, કુટુંબ વ્યવસ્થામાં, લગ્ન વ્યવસ્થામાં, સંસ્કૃતિમાં, લોકોની જીવનશૈલી, સાહિત્ય કલા, સંગીત અને નૃત્યના ક્ષેત્રમાં, આમૂલ સાંસ્કૃતિક પરિવર્તનો આવ્યા છે. પરિણામે લોકો એકબીજાની સંસ્કૃતિથી માહિતગાર બન્યા.
• ભૌતિક ચીજો, ભોગવિલાસના સાધનો, આધુનિક ઉપકરણોનો ઉપયોગ, તથા રોજિંદા જીવનમાં વપરાતા વિવિધ સાધન સુવિધાઓ છેક ગ્રામીણ સમાજ સુધી પહોંચ્યા છે.
• લોકોના ઘરો, તેની બાંધણીમાં તથા બાંધકામની અદ્યતન શૈલીઓમાં પરિવર્તનો આવ્યા છે. સમાજમાં ભૌતિક પરિવર્તનો થકી લોકોના જીવન ધોરણ સુધાર્યા છે. જીવનશૈલીમાં પાશ્વાત્ય સંસ્કૃતિની છાંટ દેખાવા કે અનુભવવા લાગી છે. તથા તેની સાથે સમાજની રચના અને કાર્યોમાં પણ પરિવર્તનો આવ્યા તેને સામાજિક પરિવર્તન કહી શકાય.

જવાબ : માહિતી અધિકારના કાયદાના ઉપયોગ અંગે વિશેષ જાણકારી અને માર્ગદર્શન મેળવવા દેશની સૌપ્રથમ હેલ્પલાઇન નંબર ૯૯૨૪૦૮૫૦૦૦પરથી કામકાજના દિવસો દરમિયાન જાણી શકાય છે. વધુમાં આ ધારા અન્વયે નાગરિક અધિકાર પત્ર પ્રકાશિત થયું છે. જેના દ્વારા જે તે કચેરીમાં કામના નિકાલની પહેલેથી સમયમર્યાદા નક્કી કરી દેવામાં આવે છે. પરિણામે આપણી અરજી સબંધી પરિસ્થિતિ જાણી શકાય છે. વધુમાં ગુજરાત સરકારે "કોમન સર્વિસ પોર્ટલ" સેવા શરૂ કરી છે, તે દ્વારા નાગરિક ૨૮ જેટલી સેવાઓ માટે ઓનલાઇન અરજી કરી શકે છે. વધુમાં દસ્તાવેજોની ચકાસણી, પેમેન્ટ, જેવી સુવિધા અને અરજીની સ્થિતી ૨૪×૭  દિવસમાં જાણી શકે છે. સરકારનું આ ભ્રષ્ટાચારને જાકારો આપવાનો એક ક્રાંતિકારી કદમ ગણી શકાય.

જવાબ : કોઇપણ અધિકારી જાણીજોઈને વ્યાજબી કારણો વગર નાગરીકોને માહિતી આપવાનો ઇનકાર કરે, બદઈરાદાથી માહિતી છુપાવે, જાણીબૂઝીને અધુરી કે ખોટી માહિતી આપે, તથા ગેરમાર્ગે દોરતી માહિતી આપે, કે માહિતીનો નાશ કરે, તેવા કિસ્સા પ્રમાણે જે તે બદલ જેટલા દિવસ વિલંબ થયો હોય તેટલા દિવસ પ્રમાણે નિયત રકમ પ્રમાણે જે તે દોષિત માહિતી અધિકારીને દંડ થાય છે.

જવાબ : કોઈપણ નાગરિકે માંગેલી માહિતીનો વિભાગ ૩૦ દિવસમાં માહિતીનો નિકાલ ન કરે કે માહિતી આપવાનો ઇનકાર કરે તો નારાજ થયેલા પક્ષકાર કે નાગરિક જાહેર માહિતી અધિકારી ( PIO ) ને કમ મળ્યાના ૩૦ દિવસમાં પ્રથમ અપીલ કરી શકે છે. આ માટે કોઈપણ પક્ષકારે કોઈ પ્રકારની ફી ચૂકવવી પડતી નથી. જો પ્રથમ આપીલમાં નિર્ધારિત સમય મર્યાદામાં નિર્ણયની જાણ ન થાય કે માહિતીના ઇનકારથી નારાજ થયેલ નાગરિક ૯૦ દિવસમાં રાજ્યના મુખ્ય માહિતી અધિકારીને અપીલ કરી શકે છે.

જવાબ : સમાજમાં પશ્વિમીકરણ, વૈશ્વિકીકરણ, અને શહેરીકરણ વગેરે કારણોથી અંદરોઅંદરના સામાજિક સંબંધોના આદાન-પ્રદાન, કુટુંબ વ્યવસ્થા ગોઠવવામાં, લગ્ન વ્યવસ્થાઓમાં, જુદી જુદી સંસ્કૃતિની એકબીજા વચ્ચે ના આદાન-પ્રદાનથી, સાહિત્યથી, કલા - સંગીતના માધ્યમ દ્વારા અને નૃત્યના ક્ષેત્રના માધ્યમોથી લોકો એકબીજાની  સંસ્કૃતિથી પરિચિત થયા છે.

જવાબ : સમાજની રચના જે પ્રકારના માળખાથી થઇ છે તેમાં અને વિવિધ સામાજિક સંસ્થાઓમાં આવતા બદલાવને સામાજિક પરિવર્તન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

જવાબ : ભ્રષ્ટાચારની સમાજ અને અર્થતંત્ર પર વિપરિત અસરો પડે છે જે નીચે મુજબ છે.

• સમાજમાં ભ્રષ્ટાચારના આચરણથી નૈતિક મૂલ્યો અને સામાજિક નીતિ-નિયમોનું ધોરણ નીચું જાય છે.
• અર્થતંત્રમાં કાળા નાણાંની સમસ્યા ઉભી થાય છે. જે રાષ્ટ્રના વિકાસ માટે અવરોધક છે.
• રાજ્યના કાયદાઓ, ન્યાયપ્રણાલી, સત્તા અને વહીવટ તંત્ર પરથી લોકોનો વિશ્વાસ ઓછો થાય છે. પ્રમાણિક વ્યક્તિ હતાશા અને નિરાશામાં ધકેલાઈ જાય છે.
• માનવ અધિકારોનું હનન થાય છે. તેનાથી સમાજમાં ન્યાય અને આવકની અસમાનતા ઉભી થાય છે. પરિણામે વર્ગવિગ્રહ પેદા થાય છે.

જવાબ : ભ્રષ્ટાચારના આચરણના વિવિધ પ્રકારો છે. જેમાં મુખ્યત્વે રોકડ લેવડ-દેવડના સ્વરૂપમાં વધુ જોવા મળે છે. તે ઉપરાંત ભેટ-સોગાદો, કિંમતી આભૂષણ અથવા અન્ય ચીજ-વસ્તુઓના સ્વરૂપમાં પણ લેવાય છે. ઘણીવાર પક્ષપાતી વલણના રૂપમાં, વિદેશ પ્રવાસ સ્વરૂપે, નિર્ણયમાં લાગવગ કરીને કે વિધાર્થીઓની તરફેણ કરીને ભ્રષ્ટાચાર આચરવામાં આવતો હોય છે.

જવાબ : ભ્રષ્ટાચાર એ વૈશ્વિક દૂષણ છે. વિશ્વબેંકની વ્યાખ્યા પ્રમાણે ભ્રષ્ટાચાર એટલે સાર્વજનિક હોદ્દા કે પદનો વ્યક્તિગત લાભ લેવા માટે ઉપયોગ કરવો તેને કહેવાય છે. ભ્રષ્ટાચાર પદ અને સત્તાના દુરુપયોગથી જન્મે છે. ભારતીય સમાજમાં કેટલાક જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રમાં વ્યાપક સ્વરૂપે ભ્રષ્ટાચાર જોવા મળે છે. ભ્રષ્ટાચાર કરનાર અને આપનાર બન્ને કાયદાની જોગવાઇ મુજબ કાનૂની રાહે ગુનેગાર બને છે. તથા તેમનો આ ગુનો સજાપાત્ર ગુનો છે.

જવાબ : આપણા સમાજમાં લાંચ-રૂશ્વત, ભ્રષ્ટાચાર, કરચોરી, સંગ્રહખોરી, ભેળસેળ, જમીનના દબાણો, એટલે કે જમીનનો બિન અધિકૃત કબજો કરવો, વગેરે પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ વાઈટ કોલર અપરાધ ગણાય છે.

જવાબ : સમાજમાં કેટલીક અપરાધ વાળી પ્રવૃત્તિઓ કે અસામાજિક અથવા પ્રતિબંધિત પ્રવૃત્તિઓ આપણને જોવા મળતી હોય છે. જેવી કે ખૂન, ચોરી, અપહરણ, લૂંટ- ફાટ, છેતરપિંડી, બળાત્કાર, સ્ત્રી - બાળાઓનો અનૈતિક વેપાર, છળકપટ, અને સાઇબર ક્રાઇમ વગેરે પ્રવૃત્તિઓ બ્લ્યુકોલર  અપરાધ કહેવાય છે.

જવાબ : સમાજમાં કાયદાથી બનાવેલા નિયમોને આધીન ના હોય તેવી વ્યક્તિ કે પ્રતિબંધિત પ્રવૃત્તિ અને વર્તણૂકને અસામાજિક પ્રવૃત્તિ તરીકે ગણવામાં આવે છે.

જવાબ : સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા ( યુ.એન. ) દરેક વર્ષે ૧ ઓક્ટોબરના દિવસે "વિશ્વ વૃદ્ધ દિન" તરીકે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઉજવવામાં આવે છે.

જવાબ : ગુજરાતના વૃદ્ધોની સંખ્યા ૩૫ લાખથી વધુ છે. વૃદ્ધોની વધતી વસ્તી અને તેમના સરેરાશ આયુષ્યમાં વધારો થવાથી સામાજિક અને શારીરિક સમસ્યાઓ ઊભી થઈ રહી છે. યુવાનોમાં પશ્ચિમી સંસ્કૃતિનું અનુકરણ, વિભક્ત કુટુંબમાં રહેવાની ઘેલછાએ સંતાનો વૃદ્ધ માતા-પિતા તરફની નૈતિક ફરજો, મૂલ્યો અને આપણી સંસ્કૃતિ, સંસ્કારો વિસરી ગયા છે. વૃદ્ધ માતા-પિતાને આર્થિક મદદ, સંવેદના, સંતાનોના લાગણી શુન્ય વર્તનો, વગેરે કારણોસર મજબૂર બનીને ઘરડાઘરો ( વૃદ્ધાશ્રમો ) માં રહેવાની ફરજ પડતી હોય છે.

જવાબ : વૃદ્ધોની સમસ્યાઓ પ્રત્યે લોકોનું ધ્યાન ખેંચવા માટે સંયુક્ત રાષ્ટ્રોએ (UN) ૧૯૯૯ના વર્ષને આંતરરાષ્ટ્રીય વૃદ્ધ  વર્ષ  તરીકે ઘોષિત કરેલ છે.

જવાબ : સામાન્ય રીતે શોષણ પીડિત બાળક ભય, ધમકી  કે શરમ, અને સંકોચને કારણે અથવા સામાજિક પ્રતિષ્ઠા ભાંગવાની બીકે માતા-પિતાથી આવી ઘટનાઓ છુપાવે છે અને પોતાના ઉપર થતા અત્યાચારો અને શોષણ મૂંગા મોઢે સહન કરે છે.

જવાબ : બાળકો પરના અત્યાચારો અને શોષણ તેના સગા સંબંધીઓ, સ્વજનો, નિકટના મિત્રો, તેમના પડોશીઓ, નજીકની પરિચિત વ્યક્તિઓ, કે તેમના માતા-પિતા દ્વારા થતા હોય છે. જે આપણને ટી.વી. ન્યૂઝ ચેનલો અને સમાચારપત્રોથી જાણવા મળે છે.

જવાબ : બાળકોને ઈરાદાપૂર્વક કે દુર્ઘટના સ્વરૂપે શારીરિક ઈજા પહોંચાડવી, શારીરિક શિક્ષા કે ધમકીઓ આપી કડવા વેણ કે અપશબ્દોથી જાહેરમાં તેની માનહાનિ કરવી, જાતીય સતામણી કે યોનશોષણ કરવું,  મારપીટ કરવી, કે વિવિધ પ્રકારની શારીરિક કે માનસિક અથવા બંને પ્રકારની હિંસા એ બાળ અત્યાચારો કહેવાય છે.

જવાબ : રાષ્ટ્રના વિકાસમાં બાળકોની સુરક્ષિતતા, તેના શિક્ષણ, સંસ્કાર અને તેને પૂરી પાડેલી વિકાસની તકો પર આધાર રાખે છે. જો બાળક શિક્ષિત, રક્ષિત અને સંસ્કારોથી દીક્ષિત હશે તો તે સારો નાગરિક બની કુટુંબ, સમાજ અને રાષ્ટ્રના વિકાસમાં યોગદાન આપી શકે છે. માટેજ બાલવિકાસ અને સમાજ કલ્યાણ સાધવુ એ સામાજિક વિકાસની પૂર્વશરત છે

જવાબ : ભારતના દરેક બાળકને જાતીય રંગ, લિંગ, અને ભાષા સાથે રાષ્ટ્રીયતા કે ધર્મના ભેદ વગર જીવન જીવવાનો જન્મ-જાત અધિકાર મળેલ છે. આ અધિકાર ની ઘોષણા સંયુક્ત રાષ્ટ્રોએ ઇ.સ. ૧૯૯૨ના તેમના અધિકારોના ઘોષણાપત્રમાં કરી હતી.

જવાબ : ભારતના દરેક નાગરિકને બંધારણીય હક્કો "બંધારણીય ઈલાજોના" અધિકાર પ્રાપ્ત થયા છે તેને બંધારણનો આત્મા કહે છે.

જવાબ : ગુજરાતનો નાગરિક તેના બંધારણીય હક્કો માટે અને તેના રક્ષણ માટે હાઇકોર્ટ તથા સુપ્રીમ કોર્ટમાં જઈ શકે છે.

જવાબ : સંયુક્ત રાષ્ટ્ર ( યુ.એન. ) દ્વારા તેના માનવ હક્કોના ઘોષણાપત્ર ( ચાર્ટર ઓફ રાઈટ્સ ) માં તમામ વ્યક્તિઓને કોઇપણ જાતના ભેદભાવ વિના કેટલા સામાન્ય અધિકારો આપવાની ઘોષણા કરી હતી.

જવાબ : કાયદાના સામાન્ય જ્ઞાન અને શિક્ષણથી પ્રજાજનો કાયદાનો ભંગ કરતા કે ગુનાહિત કાર્ય કરતા અટકે છે અને શિક્ષાની જોગવાઈઓથી બચી  શકે છે.

જવાબ : આપણા દેશમાં નીચા સાક્ષરતા દરથી  પ્રજાના  રોજિંદા વ્યવહારમાં ઉપયોગી નીતિ નિયમોની જાણકારી નો અભાવ હોય છે. કાયદાઓની સમજણ ઓછી હોય છે. તેથી તેના ઉલ્લંઘન દરમિયાન તેમને કાનૂની સજા કે દંડ માંથી પસાર થવું પડે છે

જવાબ : કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારોએ ૬ થી ૧૪ વર્ષની ઉંમરના તમામ બાળકોને મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણ મેળવવાનો અધિકાર સંબંધિત કાયદો ઇ.સ.૨૦૦૯માં અમલમાં મુકેલ છે.

જવાબ : કેટલાક બાળકો ઘરેથી ભાગીને મોટા શહેરમાં જાય છે. ત્યાં આશ્રયના અભાવે પોતાનું જીવન ટકાવી રાખવાના વિકલ્પ તરીકે અને આશ્રય દાતાઓ પણ દબાણપૂર્વક બાળ મજુરી કરવાની ફરજ પાડે છે.

જવાબ : સેવા ક્ષેત્રની કામગીરીમાં ઘરનોકર તરીકે, ચાના લારી - ગલ્લાઓ, હોટલો અને ઢાબાઓમા, ગેરેજોમાં, લારી ખેંચવામાં, અખબારો વિતરણમાં, પ્લાસ્ટિક કે ભંગાર વણવાના કામોમાં, ભીખ માંગવામાં, તથા રસ્તા પર સફાઈ જેવા કામો બાળ શ્રમિકો કરતા હોય છે.

જવાબ : હોટલો, ફેક્ટરીઓ, બાંધકામના ક્ષેત્રોમાં, ફટાકડાના વ્યવસાયોમાં, ઈટોના ભઠ્ઠામાં, ખેત મજૂર તરીકે, પશુપાલન અને મત્સ્ય ઉદ્યોગમાં બાળ મજૂરો કામ કરે છે.

જવાબ : ૧૪ વર્ષ કે તેથી ઓછી ઉંમરના કામ કરતાં બાળકને બાળ શ્રમિક કહેવાય છે.

જવાબ : યુનિસેફના અહેવાલ મુજબ સંગઠિત અને અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં કામ કરતાં બાળ શ્રમિકોની સંખ્યા કુલ વસ્તીના પ્રમાણમાં વિશ્વમાં સૌથી વધુ ભારતમાં જોવા મળે છે.

જવાબ : વિશ્વ વૃદ્ધ દિન

જવાબ : વૃદ્ધો

જવાબ : સંયુક્ત રાષ્ટ્રો

જવાબ : વિશ્વવ્યાપી

જવાબ : સરેરાશ આયુષ્યમાં વધારો

જવાબ : ૨.૭૫ કરોડ

જવાબ : ૬૭.૫ વર્ષ

જવાબ : સંતાનો

જવાબ : વૃદ્ધો

જવાબ : ૩૫ લાખ

જવાબ : અરુણાચલ પ્રદેશ

જવાબ : ૫.૧૧ કરોડ

જવાબ : ૫.૨૮ કરોડ

જવાબ : ૬૩.૨વર્ષ

જવાબ : વૈશ્વિક

જવાબ : વ્હાઈટ કોલર

જવાબ : બ્લ્યુકોલર

જવાબ : પૌઢો

જવાબ : ૨૦૦૭

જવાબ : રાજ્ય સરકાર

જવાબ : સિનિયર સિટીઝન્સની સ્કીમ

જવાબ : સિનિયર સિટીઝન્સની સ્કીમ

જવાબ : ૧૯૯૯

જવાબ : પેન્શન, આર્થિક સહાય

જવાબ : નાગરિક અધિકાર પત્ર

જવાબ : ૨૦૦૫

જવાબ : ૧૯૮૮

જવાબ : અમદાવાદ

જવાબ : 19૬૪

જવાબ : ભ્રષ્ટાચાર

જવાબ : ભ્રષ્ટાચાર

જવાબ : ભ્રષ્ટાચાર

જવાબ : ભ્રષ્ટાચાર

જવાબ : ભ્રષ્ટાચાર

જવાબ : ગુજરાત તકેદારી સેવા આયોગ

જવાબ : બ્લેકમની શોધવા

જવાબ : બ્લેકમની

જવાબ : ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી નિયમો-૧૯૯૮

જવાબ : ૨૦૦૫

જવાબ : કોમન સર્વિસ પોર્ટલ

જવાબ : ૯૦ દિવસ

જવાબ : ૩૦ દિવસ

જવાબ : APIO

જવાબ : બી. પી. એલ.

જવાબ : ૫ મી ઓક્ટોબર ૨૦૦૫

જવાબ : માહિતી અધિકાર કાયદો

જવાબ : નર્સરીને કાયદામાં સમાવવું

જવાબ : ભેદભાવ

જવાબ : હા કરી શકાય

જવાબ : પ્રવેશ સમયે કેપિટેશન ફી

જવાબ : ૨૦૦૯

જવાબ : ૧૮ ફેબ્રુઆરી

જવાબ : ૨૦૧૨

જવાબ : ૨૦૦૯

જવાબ : બાળ શ્રમિકો

જવાબ : બાળ શ્રમિક

જવાબ : બાળકો

જવાબ : બાળ શ્રમિક

જવાબ : બાળમજૂરી

જવાબ : 14 વર્ષની ઉપર

જવાબ : યુનિસેફ નો અહેવાલ

જવાબ : બી. પી. એલ. કુટુંબો

જવાબ : પાંચ

જવાબ : નાના બાળકોને

જવાબ : અન્ન સુરક્ષા

જવાબ : ૫ જુલાઈ

જવાબ : ૨૦૧૩

જવાબ : અન્નસલામતી વિધેયક

જવાબ : અંત્યોદય કુટુંબો

જવાબ : રાષ્ટ્રીય અન્ન સલામતી ધારા

જવાબ : ૩.૬૨કરોડ

જવાબ : સામાજિક પરિવર્તન

જવાબ : જીવનધોરણમાં

જવાબ : બાળમજૂરી

જવાબ : બાળક

જવાબ : બાળકો

જવાબ : બાળકો

જવાબ : બાળકોના

જવાબ : ઇ.સ. ૧૯૯૨

જવાબ : સાક્ષરતાનું નીચુ પ્રમાણ

જવાબ : કાયદા

જવાબ : બાળકો

જવાબ : પૂર્વ શરત

જવાબ : કાયદાના સામાન્ય જ્ઞાન અને જાણકારી તથા સમજણ અત્યંત જરૂરી છે. કેમકે.....

1. કાયદાની સામાન્ય સમજણ અને શિક્ષણથી પ્રજાજન કાયદાનો ભંગ કરતા કે  ગુનાહિત કાર્ય કરતા અટકે છે. તથા શિક્ષણ અને દંડથી પોતાને બચાવી શકે છે.
2. શોષણ અને અન્યાય સામે લડવા કેવા કાયદેસરના પગલાં લઈ શકાય તેની જાણકારી અને માર્ગદર્શન મેળવી શકાય છે.
3. પોતાના બંધારણીય હક્કો અને વ્યક્તિગત હિતોના રક્ષણ માટે તથા અધિકારોને સારી રીતે ભોગવી શકવામાં ઉપયોગી છે.
4. વ્યક્તિના સંરક્ષણ અને ઉત્કર્ષ માટે બનાવેલી વિવિધ કાયદાકીય જોગવાઈઓથી તે માહિતગાર બને છે.
5. સમાજના જવાબદાર નાગરિક તરીકેના હક્કો અને અધિકારોની માહિતી મેળવી શકે. તથા સામાન્ય નાગરિકની ફરજ નિભાવી શકે.
6. સમાજ, રાજ્ય, અને રાષ્ટ્ર માટે તેની વફાદારીમાં વધારો થાય છે.
7. કાયદાની સમજણ અને જ્ઞાનથી દરેક વ્યક્તિ સમાજમાં પ્રતિષ્ઠા અને ગૌરવ ભર્યું જીવન જીવી શકે છે. વગેરે કારણોથી કાયદાઓનું  સામાન્ય જ્ઞાન  અને જાણકારી ખૂબ જ આવશ્યક બની જાય છે.

જવાબ : નાગરિકોના મૂળભૂત અધિકારો નીચે મુજબ છે.

જવાબ : સંયુક્ત રાષ્ટ્રોએ ઇ.સ. ૧૯૯૨માં તેમના અધિકારોના ઘોષણાપત્રમાં ( ચાર્ટર ઓફ રાઈટ્સ ) બાળકોના કલ્યાણ અને તેમનો વિકાસ સાધવા માટેના કેટલાક બાળ અધિકારો જાહેર કર્યા છે. ભારત સરકારે આ બાળ અધિકારોને આપણા બંધારણમાં સ્થાન આપીને તેને વ્યવહારમાં મુકવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. બંધારણમાં બાળકોના અધિકારો નીચે પ્રમાણે છે.

1. જાતિ,  રગં, લિંગ, ભાષા, ધર્મ કે રાષ્ટ્રીયતાના કોઈ પણ ભેદભાવ વગર દરેક બાળકને જીવન જીવવાનો જન્મજાત અધિકાર છે.
2. માતા-પિતા દ્વારા બાળકોનું યોગ્ય રીતે પાલન-પોષણ કરવામાં આવે તથા કોઈ ખાસ કારણ વિના બાળકને તેના માતા-પિતાથી અલગ કરી શકાય નહીં.
3. પોતાના વ્યક્તિત્વનો વિકાસ કરી શકે તે માટે દરેક બાળકને શિક્ષણ મેળવવાનો મૂળભૂત અને હવેથી કાનૂની અધિકાર મળેલ છે.
4. દરેક બાળકને તેની ઉંમર પ્રમાણેની રમત-ગમતો અને માનોરંજનની પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લઇ તંદુરસ્ત, સ્વસ્થ, અને આનંદી જીવન જીવવાનો અધિકાર છે.
5. દરેક બાળકને તેના અંતઃકરણ મુજબ ધર્મ અને તેના સમુદાયમાં રહેવાનો અને પોતાની સંસ્કૃતિ જાળવવાનો અધિકાર છે.
6. દરેક બાળકને પોતાને કોઈ પણ પ્રકારે થતાં શારીરિક કે માનસિક શોષણ કે અત્યાચારો સામે, નશીલી દવાઓનો ઉપયોગ સામે, માનવી યાતનાઓ સામે, શિક્ષા કે દંડ સામે, રક્ષણ અને સલામતી મેળવવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર છે.
7. દરેક બાળકને સામાજિક સંસ્થા દ્વારા સામાજિક વિકાસ સાધીને તંદુરસ્ત જીવન ધોરણ પ્રાપ્ત કરવાનો અધિકાર છે. વગેરે કહી શકાય.

જવાબ : ભારતમાં બાળમજૂરી અને ઉપેક્ષિત બાળકો માટે નીચે મુજબ વિચારી શકાય.

• બાળમજૂરી એ વૈશ્વિક સમસ્યા છે અને પ્રત્યેક દેશમાં વણથંભી ચાલે છે જેના પર સત્વરે કાબૂ મેળવવાની જરૂર છે.
• ૧૪ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના શ્રમિકને બાળમજૂર કે બાળશ્રમિક કહેવાય છે.
• યુનિસેફના અહેવાલ પ્રમાણે સંગઠિત અને અસંગઠિત ક્ષેત્રે કામ કરતા બાળશ્રમિકોની સંખ્યા કુલ વસતીના પ્રમાણમાં વિશ્વમાં સૌથી વધુ ભારતમાં જોવા મળે છે.
• ભારતીય અર્થતંત્રમાં બધાજ ક્ષેત્રોમાં બાળમજૂરી વધુ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
• હોટલો, ફેક્ટરીઓ, બાંધકામ ક્ષેત્રમાં, જોખમી વ્યવસાયોમાં, જેવા કે ફટાકડાના વ્યવસાયમાં, ઈંટોના ભઠ્ઠામાં, કૃષિક્ષેત્રના કામો જેવા કે ખેત મજૂર, પશુપાલન તથા મત્સ્ય ઉછેર જેવી પ્રવૃત્તિઓમાં બાળશ્રમિકો જોવા મળે છે.
• સેવા ક્ષેત્રની કામગીરી જેવી કે ઘરનોકર ચાની લારી ગલ્લાઓ, હોટેલો કે ઢાબાઓમાં ગેરેજોમાં, લારી ખેંચવામાં, અખબાર વેચવામાં, પ્લાસ્ટિક કે ભંગાર વણવા જેવા કાર્યોમાં, ભિખ માગંતા કે રસ્તાઓ પર સાફ સફાઈના કામો કરતા શ્રમિકબાળકો જોવા મળે છે. ભારત જેવા પ્રગતિશીલ રાષ્ટ્રનું આ એક કડવું સત્ય છે. જે આપણે સ્વીકારવું રહ્યું.

જવાબ : ઘણા બધા કામધંધાઓ અને ઉદ્યોગોમાં માલિકો અને શેઠિયાઓ પુખ્તવયના મજૂરો કરતાં બાળમજૂરોને વધુ પસંદ કરે છે. કારણ કે તેનાથી નીચે પ્રમાણે લાભ થાય છે.

1. બાળ શ્રમિક એ શ્રમનું સસ્તામાં સસ્તુ ઉત્પાદનનું સાધન છે. પુખ્ત વયના શ્રમિકો કરતા બાળશ્રમિકો પાસે સરખામણી મુજબ ઓછા વેતન કે પગારે કામ કરાવી શકાય છે.
2. તેઓ અસંગઠિત હોય છે. પરિણામે તેઓ માલિકો સામે આવાજ કે વિરોધ કરતા નથી અને બાળકોનું તેમને ખબર ન પડે તેવી રીતે સરળતાથી શોષણ કરી શકાય છે.
3. ગમે તેવી કઠિન કે જોખમી પરિસ્થિતિમાં ઓછા પગારે અને નક્કી સમય કરતાં વધુ સમય સુધી કામ કરાવી શકાય છે. તેમને ધમકાવીને, ડરાવીને, લલચાવીને, વધુ કામ કરાવી શકાય છે.
4. બાળ શ્રમિકોની સંખ્યાનું પ્રમાણ વધુ છે. પરિણામે આવા મજૂરો ખૂબજ સરળતાથી જોઈએ તેટલા અને જોઈએ તે સમયે મળી શકે છે.
5. બાળકો ભણવાની ઉંમરે કુટુંબના સભ્યોની જરૂરિયાતોની પૂર્તિ કરવા માટેના તથા કમાવાના વધુ બે હાથના સ્વરૂપે માતા-પિતા બાળકોને જોતા હોય છે અને આવા બાળકો બાળમજૂરી માટે પહોંચી જતા હોય છે.

જવાબ : બાળમજૂરી, બાળ શોષણ અને તેમના પર થતાં અત્યાચારોને રોકવા માટે સરકારે બંધારણીય જોગવાઇઓ અમલમાં મૂકી છે. જે નીચે મુજબ છે.

1. ૧૪વર્ષથી ઓછી વયના બાળકોને કોઈ કારખાનામાં કે કોઈપણ કામ ધંધામાં કે વ્યવસાયમાં નોકરીએ રાખી શકાય નહીં. આના ભગં બદલ નોકરીદાતા ઉપર કાનૂની રાહે પગલાં ભરી તેને સજા કરાવી શકાય છે.
2. બાળપણમાં કે કિશોર અવસ્થામાં તેનું કોઈ પણ પ્રકારે શોષણ ન થાય. તે તથા તેને નૈતિક સુરક્ષા અને ભૌતિક સુવિધાઓથી વંચિત કરી શકાય નહીં.
3. બંધારણનો અમલ શરૂ થયાના દસ વર્ષમાં ૧૪ વર્ષની ઉંમર સુધીના તમામ બાળકોને મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણનો પ્રબંધ સરકાર તરફથી કરવાનો રહેશે.

                    જોકે આ બાબતે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોએ ૬ થી ૧૪ વર્ષની ઉંમર સુધીના તમામ બાળકોને ફરજિયાત શિક્ષણ મેળવવાનો અધિકાર સંબંધી કાયદો- ૨૦૦૯માં અમલમાં મૂક્યો છે.

જવાબ : નિઃસહાય અને વૃદ્ધોના  રક્ષણ અને સલામતીના સરકારી પગલા નીચે મુજબ છે.

• વૃદ્ધો અંગેની રાષ્ટ્રીય નિતિ - ૧૯૯૯ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા અમલમાં આવી છે. તે મુજબ વૃદ્ધોને પેન્શન કે આર્થિક સહાય આપવામાં આવે છે.
• સિનિયર સિટીઝન્સ માટેની સ્કીમ હેઠળ વૃદ્ધોને બેંક કે પોસ્ટ ઓફિસમાં મૂકેલી ડિપોઝિટ પર વધુ વ્યાજની સવલત બસ, રેલ્વે, કે હવાઈ મુસાફરીમાં પુરુષ - સ્ત્રીઓને ટિકિટના દરમાં ૩૦ ટકા થી ૫૦ ટકા સુધીની રાહત આપવામાં આવે છે.
• રાજ્ય સરકારે પ્રત્યેક જિલ્લાઓમાં એક સુવિધાવાળા ઘરડાઘરો ખોલ્યા છે. શહેરમાં વૃદ્ધો માટે અલગ બગીચાઓ ખુલ્લા મુક્યા છે. વૃદ્ધાશ્રમોમાં સંગીત, યોગ, કસરત, રમત-ગમત તથા માનસિક ક્ષમતા વધે તેવી પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા જીવનમાં શાંતિ સ્થાપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
• વૃદ્ધોની સલામતી અને સુરક્ષા માટે તથા ઘરેલુ હિંસા શોષણ કે અત્યાચારો સામે રક્ષણ આપવા સરકારે માતા-પિતા અને સિનિયર સિટીઝન્સની સારસંભાળ અને કલ્યાણ સંબંધી કાયદો ૨૦૦૭ અમલમાં મૂક્યો છે.
• વૃદ્ધોને ઉપયોગી ૨૦૦૭ના સરકારી કાયદા પ્રમાણે વૃદ્ધોની સારસંભાળની જવાબદારી કાયદેસર રીતે તેમના કુટુંબીજનો અને સગાઓ પર નાખવામાં આવી છે. તથા વૃદ્ધો પોતાના સંતાનો પાસેથી કાયદેસર રીતે ભરણપોષણ મેળવવાને તેઓ હક્કદાર બન્યા છે.

જવાબ : ભ્રષ્ટાચારને સમાજમાંથી નાથવા માટે નીચે પ્રમાણેના ઉપાયો કરી શકાય.

• ભારતમાં ૧૯૬૪માં કેન્દ્રીય લાંચ રૂશ્વત વિરોધી બ્યુરોની સ્થાપના થઈ છે. જેનાથી સરકારી તંત્રમાં વકરેલા ભ્રષ્ટાચારની બદીને દૂર કરવાનો પ્રયાસ કરાયો છે. ભ્રષ્ટાચારીઓને રંગે હાથે પકડીને તેના વિરુદ્ધ શિક્ષાત્મક કાર્યવાહી કરાઈ છે. જેના ટોલ ફ્રી નંબર ૧૮૦૦ ૨૩૩૪ ૪૪૪૪ છે. તે અમદાવાદ શાહીબાગ ખાતે ઓફિસ ધરાવે છે.
• ભ્રષ્ટાચાર અટકાવવા કેન્દ્ર સરકારે ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી નિયમો - ૧૯૮૮ની રચના કરી છે. તેનો આશય સાર્વજનિક જીવનને શુદ્ધ કરવું તથા સત્તા કે પદનો દુરુપયોગ થતો રોકવો તે છે.
• કોઇપણ જાહેર સેવક,  ઉચ્ચ -પદાધિકારીઓ, રાજકારણીઓ, પદ કે હોદ્ધો લેતા પહેલા સોગંદનામું કરીને પોતાની તમામ સંપત્તિ જાહેર કરે છે. આ ફરજિયાત છે. ત્યારબાદ તેમના કાર્યકાળમાં આવક કરતાં વધુ તથા જાહેર કરેલ સંપત્તિથી વધુ સંપત્તિ થાય તો તે શિક્ષાપાત્ર ગુનો બને છે અને આવી બેનામી મિલકતો સરકાર પોતે જપ્ત કરે છે.
• માહિતી અધિકાર -૨૦૦૫ અને નાગરિક અધિકાર પત્ર બહાર પાડવામાં આવ્યો છે. આ જોગવાઇનો આશય વહીવટી કામો સમય મર્યાદામાં પૂરા કરાવવાની હૈયાધારણ આપી પોતાના કાર્યક્ષેત્રના અને સત્તા હેઠળના કામોનો વિલંબ દૂર કરીને પારદર્શક અને સરળ વહીવટની જાહેર જવાબદારી વધારવાનો છે.
• કેન્દ્ર સરકારે બ્લેકમની એક્ટ -૨૦૦૫  બનાવ્યો છે. આ કાયદામાં ભ્રષ્ટાચારોને અપરાધિક સ્વરૂપે ગુના તરીકે સમાવવામાં આવ્યા છે. આ ઉપરાંત તેમાં ફેમાં ( ફોરેન એક્સચેન્જ મેનેજમેન્ટ એક્ટ ) કાયદામાં તથા મની લોન્ડરીંગ એક્ટમાં અને કસ્ટમ એક્ટની ધારા -૧૩૨માં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. લોકપાલ અને લોકાયુક્તની નિમણૂક કરીને કાળું નાણું શોધવાના અને ભ્રષ્ટાચાર ડામવાના પ્રયાસો બતાવ્યા છે.
• સરકારી અધિકારી મારફતે આચરવામાં આવેલી સત્તાના બેફામ ઉપયોગની અને ભ્રષ્ટાચારની ફરિયાદને આધારે ખાતાકીય તપાસનુ કાર્ય ગુજરાત તકેદારી સેવા આયોગ દ્વારા ગાંધીનગરથી કરવામાં આવે છે. વગેરે પ્રકારના ઉપાયો અને પ્રયાસો થકી ભ્રષ્ટાચારને ડામવા માટે સરકાર પૂરા પ્રયત્નો કરે છે.

જવાબ : માહિતીના અધિકાર બાબતનો અધિનિયમ - ૨૦૦૫ (RTI -૨૦૦૫ ) - માહિતી મેળવવાના અધિકાર બાબતનો અધિનિયમ કેન્દ્ર સરકારે તાઃ ૧૫ જૂન ૨૦૦૫માં બહાર પાડ્યો છે. જે સમગ્ર દેશમાં અમલી છે. આ ધારો દેશની ગુપ્તચર સંસ્થા, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને સલામતી એકતા અને અખંડિતતાને અસર કરે તેવી બાબતોની સંસ્થાઓ અને વિદેશી કચેરીઓની કચેરી સહિત કેટલાક અપવાદ સિવાય તમામ સંસ્થાઓને લાગુ પડે છે.

• ૫મી ઓક્ટોબરના રોજ ગુજરાત માહિતી અધિકાર બાબતના નિયમો-૨૦૦૫ - ગુજરાત સરકારે આ ધારાકીય જોગવાઈઓ અને આધીન આ કાયદો અમલી કર્યો છે. આધાર આનો મૂળ હેતુ પારદર્શક, સ્વચ્છ, સરળ, અને ઝડપી વહીવટી કામગીરી થાય અને તેમાં પ્રજાનો સહયોગ મળે તે છે.
•  કેવી માહિતીઓ મેળવી શકાય - આ ધારાકીય જોગવાઈ હેઠળ કોઇપણ નાગરિક તેના અટકેલા કામો માટે કે યોજનાઓના અમલીકરણ બાબતની માહિતી કે પ્રજાલક્ષી કામોની સરળતા તથા સ્થિતિ અંગે સંબંધિત વિભાગનાં ઉપરી અધિકારીને પ્રશ્ન પૂછીને સાચી માહિતી મેળવી શકે છે. વગેરે આ કાયદાનો ભાગ છે.

જવાબ : માહિતી મેળવવાના અધિકાર પ્રમાણે અરજદારોએ નિયત નમૂનામાં  નિર્ધારિત ફી ની રકમ રોકડેથી અથવા પોસ્ટલ ઓર્ડર, પે-ઓર્ડર કે, નોન જ્યુડિશિયલ સ્ટેમ્પ અરજી સાથે જોડવાની હોય છે.

• અરજી સ્વહસ્તાક્ષરમાં ટાઈપ કરીને કે ઈ-મેઈલ દ્વારા જે તે વિભાગમાં કરી શકાય છે.
• બી. પી. એલ. કાર્ડ ધારકના કુટુંબની વ્યક્તિએ કોઈ ફી કે નકલચાર્જ ચુકવવાનો નથી.
• માહિતી માંગતી અરજીમાં માહિતી માંગવાના કારણો જણાવવાની જરૂર નથી.
• અરજી મળ્યાની પહોંચ લેતી વખતે જે તે મદદનીશ જાહેર માહિતી અધિકારીએ  ( APIO ) અરજીનો ક્રમાંક ( ID નંબર ) પાડીને અરજદારોને નકલ આપવાની હોય છે.
• કરેલી અરજી માટેના પત્ર વ્યવહારમાં ફરીથી અરજી સંદર્ભે ફક્ત ID નંબરજ જણાવવાનો હોય છે.
• અરજી સ્વીકાર્યા ૩૦ દિવસમાં APIO દ્વારા નિકાલ કરવાની પ્રોસેસ હોય છે. જો અરજીમાં નકલની માંગણી હશે અરજદાર પાસેથી નિર્ધારિત ફી લઈને માહિતીના ઉત્તરો આપવામાં આવે છે.

જવાબ : ભારતીય બંધારણના ૮૬માં સુધારા મુજબ ૬ થી ૧૪ વર્ષની ઉંમરના તમામ બાળકો માટે પ્રાથમિક શિક્ષણ મફત અને ફરજિયાત બનાવાયું છે. ગુણવત્તાસભર પ્રાથમિક શિક્ષણની માંગને પહોંચી વળવા માટે આ કાયદો નીચે મુજબ ઉપયોગી છે.

1. આ કાયદામાં બાળકોના શિક્ષણ અને આરોગ્યને જોઈને શાળાની સગવડો ભૌતિક સગવડો નક્કી કરવામાં આવી છે. તે મુજબ વર્ગખંડ, પ્રયોગખંડ, ચોખ્ખું પીવાનું પાણી, વીજળી, શિક્ષકોની લાયકાત, અને નિમણૂકના ધોરણો, શાળાને અપાતી સરકારી સહાય, વગેરે નક્કી કરવામાં આવ્યું છે.
2. પ્રાથમિક શિક્ષણ પુરું કરે ત્યાં સુધી એટલે કે ૧૪ વર્ષ પુરા થયા હોય તો પણ તેનું શિક્ષણ ચાલુ રાખીને તેને મફત શિક્ષણ પૂરું પાડવાનુ છે.
3. આ કાયદામાં દરેક બાળકને તેના રહેઠાણની નજીકની સ્કૂલમાં પ્રવેશ અપાય છે. ઉંમરના આધાર માટે જન્મનું પ્રમાણપત્ર ન હોય તો પણ પ્રવેશ અપાય છે.
4. પ્રવેશ આપતી વખતે બાળકની ઉમર ૬ વર્ષ હોવી જરૂરી છે. જન્મનો દાખલો ન હોય તો હોસ્પિટલનો રેકોર્ડ કે મા-બાપના બાળકના ઉંમર  આધારિત સોગંદનામાથી પ્રવેશ અપાય છે.
5. શાળામાં કોઈપણ જાતના ભેદભાવ વગર પ્રવેશ અપાય છે.
6. પ્રવેશ સમયે દાન કેપિટેશન ફી સ્વરૂપે કે અન્ય ડિપોઝિટ રૂપે અન્ય. ફી પેટે કોઈપણ પ્રકારની રકમ લઈ શકાતી નથી.
7. પ્રવેશ સમયે માતા-પિતાનો ઇન્ટરવ્યૂ, માતા-પિતાની આવક તેમની શૈક્ષણિક લાયકાત કે યોગ્યતાના આધારે કે પ્રવેશ પરીક્ષા લઇને પ્રવેશ આપી શકાય નહીં.
8. ૩ થી ૫ વર્ષના બાળકોના શિક્ષણ માટે પ્રિ -  સ્કૂલના ( બાલમંદિર ) શિક્ષણ, અભ્યાસક્રમ, પાઠ્યક્રમ, મૂલ્યાંકન અને તેમના શિક્ષકો માટે તાલીમના નિયમો સૌપ્રથમવાર ઘડીને ક્રાંતિકારી પગલું ભર્યું છે. આ કાયદાથી નર્સરીને કાયદામાં આવરી લીધો છે.
9. નબળા વર્ગો, પછાત વર્ગો,( SC અને ST )  ના અભ્યાસ માટે દાખલ થવા માંગતા બાળકોને તેમની કાયદામાં દર્શાવેલી ઓળખના આધારે બી. પી. એલ. યાદીના કુટુંબના બાળકોને સરકાર માન્ય ખાનગી પ્રાથમિક શાળામાં ધોરણ-૧ માં વર્ગની કુલ ક્ષમતા થી ૨૫ ટકાની મર્યાદામાં ફરજિયાત પ્રવેશ આપવાની આદેશાત્મક જોગવાઈ કાયદામાં કરવામાં આવી છે.
10. શાળાના શિક્ષકો ખાનગી ટ્યુશનની પ્રવૃત્તિ કરી શકતા નથી.
11. શાળાના લઘુ લાયકાત ધરાવતા શિક્ષકોએ પાંચ વર્ષમાં નિર્ધારિત ધોરણે શૈક્ષણિક લાયકાત મેળવી લેવાની છે.
12. બાળકોને બદલી સિવાયના કારણોસર પ્રાથમિક શિક્ષણ પૂરું ન કરે ત્યાં સુધી શાળામાંથી કાઢી શકાશે નહીં.
13. ખાનગી પ્રાથમિક શાળાઓમાં પ્રવેશ પામેલ SC,  ST ના બાળકોની ફી ની ચુકવણી શરતોને આધીન છે. તે શાળાને સરકાર ચૂકવી દેશે.
14. આ કાયદાની જોગવાઇઓના પાલન માટે એક અલાયદી વ્યવસ્થા તંત્ર ટ્રીબ્યુનલ કે રાજ્ય કાઉન્સિલ જેવી જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. આ અધિનિયમના ભગં બદલ શાળાના સંચાલકોને દંડ તથા શાળાની માન્યતા પાછી ખેંચવાની જોગવાઈ કાયદામાં છે.

જવાબ : રાષ્ટ્રીય અન્ન સલામતી ધારા અન્વયે નીચે મુજબની જોગવાઈઓ ઊભી થઈ છે.

• આ ધારા હેઠળ માં અન્નપૂર્ણા યોજના અમલી બની છે. જેમાં શહેર અને ગ્રામ્ય વિસ્તારના ગરીબ અને જરૂરીયાતમંદ પરીવારોને અનાજ અપાય છે. રાજ્યના અંત્યોદય કુટુંબોને પ્રતિમાસ ૩૫ કિ.ગ્રા. અનાજ મફત આપવામાં આવે છે.
• આ યોજના હેઠળના લાભાર્થીઓને અનાજ પેટે ઘઉં રૂ. ૨-૦૦ પ્રતિ કિલો મુજબ, ચોખા રૂ. ૩-૦૦  મુજબ પ્રતિ કિલો, મોટું જાડું અનાજ રૂ. ૧ -૦૦ મુજબ પ્રતિ કિલો, નિયત માત્રામાં હોય છે. અનાજનું વિતરણ જાહેર વિતરણ પ્રણાલી મુજબ શરતોને આધીન અપાય છે.
• ગર્ભવતી સ્ત્રીઓને પ્રસુતિ સહાય રૂપે રૂ. -૬૦૦૦ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા અપાય છે.
• આધાર હેઠળ રાજ્ય સરકાર લાભાર્થીઓને ભોજન કે અનાજના બદલામાં અન્ન સુરક્ષા ભથ્થુ મેળવવા હક્કદાર બનાવી શકે છે.
• ગુજરાત સરકાર આ ધારા મુજબ અંત્યોદય અને બી. પી. એલ. પરિવારને દર માસે ખાંડ, મીઠું, કેરોસીન, વર્ષમાં બે વખત ખાદ્યતેલને રાહત દરે PDS  હેઠળ આપે છે.
• રાજ્ય સરકાર અગ્રીમ કુટુંબોની યાદી અદ્યતન કરશે અને સુધારશે. તથા આ યાદી કુટુંબની મહિલાના નામે ગ્રામ પંચાયત, ગ્રામ સભા,  વાર્ડ સભા, ઇ-ગ્રામ,  વ્યાજબી ભાવની દુકાનો, મામલતદાર કચેરીઓ, પુરવઠા વિભાગની વેબસાઇટ પર જાહેરમાં પ્રદર્શિત કરશે.
• જાહેર વિતરણ પ્રણાલી માં બાયોમેટ્રિક ઓળખ, એપીકકાર્ડ, બારકોડ રેશનકાર્ડ, અન્ન કુપન, અને વેબ કેમેરાથી ઇમેજ લેવાના પગલાં ભર્યા છે.
• આ ધારા હેઠળ આંતરિક ફરિયાદ નિવારણ તંત્ર ઊભું કરવું, ફરિયાદના નિવારણ માટે નોડેલ અધિકારી નીમવા, ફરિયાદ કરવા, રાજ્ય અન્ન આયોગની રચના ફૂડ કમિશનરની નિમણૂક વગેરે તથા અન્ન સલામતી ધારાની જોગવાઈ પ્રમાણે ગુજરાતમાં આશરે ૩.૬૪ કરોડ જરૂરિયાત મંદ નાગરિકોને અનાજ આપવાની અને અનાજ વિતરણ વ્યવસ્થાનું નિયમન અને નિયંત્રણ માટે સરકારે આ યોજના અમલી બનાવી યશસ્વી કામ કર્યું છે.

જવાબ :

1) – D

2) -  B

3) -  A

4) - C

જવાબ :

1) C

2) A

3) D

4) B
 

જવાબ :

1) B

2) A

3) D

4) C

જવાબ :

1) D

2) A

3) B

4) C