GSEB Solutions for ધોરણ ૧૦ Gujarati

જવાબ : ભારતમાં જહાજ બાંધવાનો  ઉદ્યોગ પ્રાચીન સમયથી જ છે. પણ વર્તમાન સમયમાં આધુનિક ઢબે જહાજ બંધાવાના મુખ્ય પાંચ કેન્દ્રો છે. તે વિશાખાપટ્ટનમ, કોલકાત્તા, કોચી, મુંબઈ અને માર્મગોવા જાહેર ક્ષેત્રના છે. કોચી અને વિશાખાપટ્ટનમમાં મોટા કદ ધરાવતા વહાણોનું બાંધકામ થાય છે.

જવાબ : મકાન બાંધકામ, સડકો, બંધો વગેરેના નિર્માણ કાર્ય માટે સિમેન્ટ અનિવાર્ય બને છે. ચુના પથ્થર કોલસો, ચિરોડી, બોકસાઇટ, ચીકની માટી વગેરે સિમેન્ટ બનાવવાનો કાચો માલ છે. કાચો માલ અને ઉત્પાદનો વજનમાં ભારે હોવાથી સિમેન્ટના કારખાના જ્યાં કાચો માલ વધુ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે ત્યાં સ્થપાયા છે. ગુજરાતમાં આ ઉદ્યોગનો સારો એવો વિકાસ થયો છે.

જવાબ : રસાયણિક ઉદ્યોગમાં ગુજરાતનું સ્થાન દેશમાં સર્વોપરી છે.અમદાવાદ, વડોદરા, અંકલેશ્વર, ભરૂચ વગેરે રસાયણ ઉદ્યોગના મુખ્ય કેન્દ્રો છે.આ ઉપરાંત ગુજરાતમાં કલોલ, કંડલા, હજીરા, ભરૂચ વડોદરા, વગેરે સ્થળોએ રસાયણિક ખાતર બનાવવાના કારખાના આવેલા છે.

જવાબ : પોચું લાકડું, વાંસ, ઘાસ, શેરડીના કુચા, વગેરે માંથી કાગળ બનાવવામાં આવે છે.ગુજરાતમાં કાગળનું ઉત્પાદન થાય છે. ગુજરાતમાં અમદાવાદ, રાજકોટ, સૂરત, વાપી, વલસાડ, વડોદરા વગેરેમાં આ ઉદ્યોગ વિકસ્યો છે.

જવાબ : ઉદ્યોગો દ્વારા વિવિધ પ્રકારના હાનીકારક વાયુઓ પેદા થાય છે. ઉદ્યોગો દ્વારા પેદા થતા ધુમાડા, ઘન તેમજ પ્રવાહી દ્રવ્યો, હવા, જળ અને ભૂમિને દુષિત કરે છે.મોટા તેમજ ખામી વાળા મશીનો ખુબ જ અવાજ કરે છે.જેને લીધે પ્રદુષણ થાય છે.

જવાબ : પશ્ચિમ બંગાળમાં ચિતરંજન લોકોમોટીવ વર્કસ અને વારાણસી ખાતે ડીઝલ લોકોમોટીવ વર્કસમાં ડીઝલ અને વિદ્યુત રેલ્વે એન્જિનનું ઉત્પાદન થાય છે

જવાબ : એલ્યુમિનિયમ વજનમાં હલકી, મજબૂત, વિદ્યુત સુવાહક અને કાટ ન ચડે તેવી વિશિષ્ટ ધાતુ છે.

જવાબ : ભારતમાં મોટા જહાજ બનાવવાના મુખ્ય પાંચ  કેન્દ્રો છે. તે વિશાખાપટ્ટનમ, કોલકાત્તા, કોચી, મુંબઈ અને માર્મગોવા મુખ્ય કેન્દ્રો છે?

જવાબ : કાચા માલ તરીકે જે ઉદ્યોગોમાં અનાજ, તેલીબિયાં, શેરડી, કપાસ અને શણ જેવી ખેત પેદાશો વપરાય છે તેવા ઉદ્યોગોને કૃષિ આધારિત ઉદ્યોગો કહી શકાય.

જવાબ : સુતરાઉ કાપડની મિલ સ્થાપવા માટે રૂ નો પુરવઠો, મોટું બજાર, ભેજવાળી આબોહવા, સસ્તા અને સક્ષમ શ્રમિકો તથા પરિવહન, બેંક અને વિદ્યુત વગેરેની સગવડો એ મહત્વના પરિબળો છે.

જવાબ : ભારતમાં સૈન્ય માટે લડાયક વિમાનો બનાવવા માટે કોરાપુટ, બેંગલુરૂ, નાશિક, હૈદરાબાદ, કાનપુર અને લખનૌમાં એકમો સ્થાપવામાં આવ્યા છે.

જવાબ : ભારતમાં તાંબા ગાળણ ઉદ્યોગનું સૌ પ્રથમ એકમ ઝારખંડના ઘટશિલા ખાતે સ્થાપવામાં આવ્યું છે.

જવાબ : પ્લાસ્ટિક ઉદ્યોગને Sunrise Industry તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

જવાબ : દમાસ્કસમા તલવાર બનાવવા માટે ભારતમાંથી લોખંડની આયાત કરવામાં આવી.

જવાબ : ઈ.સ. ૧૯૦૭માં ઝારખંડના જમશેદપુર ખાતે લોખંડ પોલાદનું કારખાનું સ્થાપ્યું.

જવાબ : પોર્ટનોવા ખાતે પ્રથમ કારખાનુ સ્થાપવામાં આવ્યું હતું.

જવાબ : મુસાફરો માટે ના રેલ-ડબ્બા પેરામ્બુર, બેંગલુરુ, કપૂરથલા અને કોલકાતામાં બને છે.

જવાબ : તમિલનાડુનુ કોઇમ્બતુર શહેર સુતરાઉ કાપડ ઉદ્યોગનું મુખ્ય કેન્દ્ર છે.

જવાબ : ઊની કાપડની સૌથી વધારે મિલો ભારતના પંજાબ રાજ્યમાં આવેલી છે.

જવાબ : તમિલનાડુમાં રાનીપેટ ખાતે દેશનુ રાસાયણિક ખાતર બનાવવાનું પ્રથમ કારખાનુ સ્થપાયું હતું.

જવાબ : પંજાબમાં ધારીવાલ,અમૃતસર, અને લુધિયાણા ઊની કાપડ ના મુખ્ય કેન્દ્રો છે.

જવાબ : ભારતમાં રેશમી કાપડનાં ઉત્પાદનની પરંપરા ઘણી જૂની છે. ચીન પછી રેશમ ઉત્પાદન કરતા દેશોમાં ભારતનો ક્રમ દ્વિતીય છે. ભારતમાં ચાર પ્રકારના રેશમ ઉત્પાદન થાય છે. સેતુર, ઈરી, ટસર તથા મૂંગા.       વર્તમાન સમયમાં ભારત ૩૦૦ જેટલી રેશમી કાપડ વણવાની મિલો આવેલી છે. કર્ણાટક, મધ્ય પ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળ, તમિળનાડુ, પંજાબ, જમ્મુ કાશ્મીર, કાચુ રેશમ તૈયાર કરનારા મુખ્ય રાજ્યો છે. રેશમી વસ્તુની નિકાસ યુરોપ, આફ્રિકા, મધ્ય પૂર્વના દેશોમાં મોટેભાગે થાય છે. આ ઉપરાંત જર્મની, સિંગાપુર, યુ.એસ.એ., કુવૈત, મલેશિયા, અને રશિયા વગેરે દેશોમાં પણ રેસમી કાપડની નિકાસ થાય છે. આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ભારતીય રેશમને ચીન સાથે તીવ્ર સ્પર્ધાનો અનુભવ કરવો પડે છે.

જવાબ : રેડિયો સેટ તથા ટેલિફોન ઉદ્યોગની સ્થાપના ૧૯૦૫ થી ભારતમાં થઇ જેને ઇલેક્ટ્રોનિક ઉદ્યોગની શરૂઆત કહી શકાય. ભારત ઇલેક્ટ્રોનિક્સ લિમિટેડ (BEL) બેંગલુરુમાં સ્થપાઇ  જેનો હેતુ સેના, આકાશવાણી, હવામાન વિભાગના ઉપકરણો બનાવવાનો હતો. આજે ઈન્ડિયન સ્પેસ રીસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO )સાથે સહયોગ કરી ઘણા જ ઇલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણોનું નિર્માણ કરે છે.         આ ઉદ્યોગે સામાન્ય લોકોના જીવનમાં તથા દેશના અર્થતંત્રને લોકોની જીવનશૈલીમાં ઘણું જ પરિવર્તન કર્યું છે. કોમ્પ્યુટરમાં હાર્ડવેર તથા સોફ્ટવેર ક્ષેત્રે ભારતે ઘણી જ પ્રચલિત પ્રગતિ કરી છે. બેંગલુરુ ને આ ઉદ્યોગની રાજધાની બનાવ્યું છે. તેને ભારતની "સિલિકોન વેલી" કહેવાય છે. આ ઉદ્યોગના વિકાસ માટે સોફ્ટવેર પાર્ક, વિજ્ઞાન પાર્ક, તથા પ્રોધોગિકી પાર્ક બનાવવામાં આવ્યા છે. ભારતમાં આ ઉદ્યોગનુ ભાવિ ઉજ્જવળ છે.

જવાબ : શણની નિકાસમાં વિશ્વમાં ભારત નો ક્રમ દ્વિતીય છે.

જવાબ : સુતરાઉ કાપડ ઉદ્યોગ એ ભારતમાં સૌથી વધારે રોજગારી પૂરી પાડતો ઉદ્યોગ છે.

જવાબ : કપાસના રેસા સાથે કૃત્રિમ રેસા મેળવી મિશ્ર કાપડ બનાવવામાં આવે છે.

જવાબ : પ્રાકૃતિક વાયુનો બળતણ તરીકે ઉપયોગ કરવાથી પ્રદૂષણની માત્રા ઘણી ઓછી થાય છે.

જવાબ : ભારતના ઉદ્યોગોની પરંપરા સિંધુ ખીણની સભ્યતાથી ચાલી આવે છે.

જવાબ : પ્રવાસન હેતુથી ચલાવાતી હેરિટેજ રેલ્વેમાં વરાળથી ચાલતા એન્જિનોનો ઉપયોગ થાય છે.

જવાબ : અમદાવાદને પૂર્વનું માનચેસ્ટર અને "ડેનિમ સિટી ઇન્ડિયા" કહે છે.

જવાબ : કાર્બન મોનોક્સાઈડ અને સલ્ફર ડાયોક્સાઈડ વાયુઓ હવાના પ્રદૂષણ માટે અતિનુકસાનકારક છે.

જવાબ : ઉદ્યોગમાં ઉત્પાદન દરમિયાન વિવિધ રીતે નીકળતા વાયુઓ તથા ઔદ્યોગિક કચરાને લીધે વાતાવરણમાં પ્રદૂષણ ઉત્પન્ન થાય છે ઉદ્યોગના લીધે થતા પ્રદૂષણોના મુખ્યત્વે ચાર પ્રકાર જોવા મળે છે. (૧) હવા પ્રદૂષણ, (૨) જળ પ્રદૂષણ, (૩) ભૂમિ પ્રદૂષણ અને(૪)  ધ્વનિ પ્રદૂષણ.

જવાબ : ભારતમાં પરીવહન ઉપકરણોનું ઉત્પાદન ચાર પ્રકારે થાય છે (૧) રેલ્વે માર્ગ (૨) સડક માર્ગ (૩) જલમાર્ગ અને (૪) હવાઈ માર્ગ

જવાબ : ઉદ્યોગોને માનવશ્રમ માલિકીના ધોરણે તથા કાચા માલના સ્ત્રોતના આધારે કેટલાક જૂથોમાં વહેંચવામાં આવે છે. શ્રમિકોના આધારે ઉદ્યોગોને નાના પાયાના અને મોટા પાયા પરના એમ વહેંચી શકાય.

જવાબ : આજના સ્પર્ધાત્મક જમાનામાં ઉદ્યોગોએમોટા પ્રમાણમાં હવા અને જળ પ્રદુષિત કર્યા છે. કાર્બન મોનોક્સાઈડઅને સલ્ફર ડાયોક્સાઈડજેવા અતિ નુકશાન કારક વાયુઓના કારણે હવા પ્રદુષિત બની છે. ઔદ્યોગિક કચરાના કારણે જળ પ્રદુષણ વધ્યું છે. ઉદ્યોગોમાં જૂની મશીનરી તથા પરિવહનના સાધનને કારણે અવાજનું પ્રધુષણ વધ્યું છે. અતિશય ઘોંઘાટના કારણે મનુષ્ય માનશીક તાણ પણ અનુભવે છે.

જવાબ : ભારતની ઔધોગિક અર્થવ્યવસ્થામાં વસ્ત્ર ઉદ્યોગનું મહત્વનું સ્થાન છે. તે દેશમાં સૌથી વધુ રોજગારી પૂરો પડતો કાપડ ઉદ્યોગ છે. ચીન પછી સુતરાઉ કાપડની નિકાસમાં ભારત દ્વિતીય સ્થાન ધરાવે છે.

જવાબ : આજના યુગમાં રાષ્ટ્રોનું અસ્તિત્વ ઉદ્યોગોના વિકાસ ઉપર જ આધારિત છે.  ઔદ્યોગિક વિકાસ વગર રાષ્ટ્રોનો આર્થિક વિકાસ અસંભવ થઇ જાય છે.જે દેશમાં ઔદ્યોગિક વિકાસ જેટલો વધારે થયો છે તેમની અર્થવ્યવસ્થા એટલી જ મજબુત થઇ છે.

જવાબ : લોખાંડ અને પોલાદ ઉદ્યોગ આધુનિક ઔદ્યોગિક અને આર્થિક વિકાસની ધરી સમાન છે, તેના ઉત્પાદનથી અન્ય ઉદ્યોગોના યંત્રો અને અન્ય સંરચનાનું નિર્માણ થાય છે.

જવાબ : શેરડીના રસમાંથી ખાંડ બનાવવાનો ઉદ્યોગ ઘણો પ્રાચીન છે. ખેતી પર આધારિત ઉદ્યોગોમાંકાપડ પછી બીજું સ્થાન ભારતના ખાંડ ઉદ્યોગનું છે.

જવાબ : જ્યારે દેશમાં સડક વાહનો બનાવવાના કારખાના ન હતા ત્યારે વિદેશમાંથી જુદાજુદા ભાગો આયાત કરવામાં આવતા અને આ ભાગોને જોડીને ગાડીઓ બનાવવામાં આવતી હતી. પરંતુ આજે આ વાહનો દેશમાં જ બનાવવામાં આવે છે અને ટ્રક, બસ, મોટર કાર, મોટરસાયકલ, સ્કૂટર, સાઈકલ, વગેરે ના કારખાના અહીં સ્થપાયા છે. ભારતમાં સડક વાહનો બનાવવાનું કામ ખાનગી ક્ષેત્રે થાય છે. વ્યવસાયિક વાહનોના ઉત્પાદનમાં  વિશ્વમાં ભારતનું સ્થાન પાંચમું છે. દેશમાં તૈયાર થતાં વાહનો તથા તેના જુદાજુદા ભાગોની નિકાસ કરવામાં આવે છે.  ટ્રેક્ટર, અને સાઈકલોનુ ઉત્પાદન અહીં મોટા પ્રમાણમાં થાય છે અને વિદેશોમાં તેની નિકાસ કરવામાં આવે છે.

જવાબ : કૃત્રિમ  કાપડ એ માનવ નિર્મિત રેસામાંથી બને છે. ભારતમાં આજે કૃત્રિમ  કાપડની બહુ મોટી માંગ છે. કૃત્રિમ કાપડ ની ગુણવત્તા વધારવા માટે કૃત્રિમ રેસા સાથે કપાસ , રેશમ કે ઊન ના રેસા ભેળવીને કૃત્રિમ કાપડ તૈયાર થાય છે.

જવાબ : શણ એ બીજા ક્રમે આવતો ભારતનો મુખ્ય ઉદ્યોગ છે શણ અને શણથી બનેલી ચીજવસ્તુઓના ઉત્પાદનમાં ભારતનું સ્થાન પ્રથમ છે. નિકાસમાં બાંગ્લાદેશ પછી વિશ્વમાં બીજો ક્રમ ભારતનો છે.