GSEB Solutions for ધોરણ ૧૦ Gujarati

જવાબ : “હાવ બેઠો રિયે ઇમ કરવું સે કે પછી લાકડીના ટેકે હાલીને ભીખ માંગે ઇમ કરવું સે” આ વાક્ય વેલજી ડોસો બોલે છે.

જવાબ : ફગફગયો દીવો બુઝાઇ જવાની સાથે બીજી ઘટનારૂપે બાળકનું રુદન ગાજી ઉઠ્યું.

જવાબ : અસિત અમેરિકાથી ઇલેક્ટ્રિકલ એંજિનિયરીંગનું ખાસ શિક્ષણ લઈને આવ્યો હતો. સૌને આશ્ચર્યચકિત કરી દે તેવી ક્રુષ્ણજન્મ માટેની વીજળીની તરકીબ રચી હતી. આમાં કારાગૃહમાં ક્રુષ્ણનો જન્મ, વર્ષાની ધારા, વાસુદેવ કૃષ્ણને લઈને યમુના ઓળંગી ગોકુળમાં જાય છે તેવા તમામ દ્રશ્યો અનુરૂપ અવાજ સાથે માણી શકાય તેવી ટેકનીકલ બુધ્ધિ અને જ્ઞાનથી આબેહૂબ ઊભા કર્યા હતા.

જવાબ : બાળકને લઈને ઘૂંટણસમા પાણી ડહોળતા કાનજી અને દેવજી બંને વેલજી ડોસાના ઘરે જતાં હતા. વેલજી ડોસા નવજાત શિશુના ટાંટિયા વાળી આપવાનો ધંધો કરે છે. ટાંટિયા વાળવા એટલે બાળકને અપંગ કરી દેવું. કાનજી તથા દેવજી તે બાળકના ટાંટિયા વળાવવા જતાં હતા.

જવાબ : જન્મોત્સવ પાઠના લેખકનું નામ સુરેશ હરિપ્રસાદ જોષી છે. સુરત જીલ્લાના બારડોલી તાલુકાના વાલોડ ગામમાં તેમનો જન્મ થયો હતો. તેઓ વડોદરાની મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટીમાં ભાષાભવનના અધ્યક્ષ તરીકેની સેવાઓ આપી ચૂક્યા છે. "મરણોત્તર" અને "છિન્નપત્ર" તેમની નોંધપાત્ર નવલકથાઓ છે. તેમને "ગૃહપ્રવેશ" નામનો વાર્તાસંગ્રહ લખ્યો છે. જનાન્તિકે, ઈદમસર્વમ ઇતિ સે મતિ તેમના સંવેદનાસભર નિબંધસંગ્રહો છે. તેમને કીંચિત્, ચીંતયામી મનસા, અષ્ટમોધ્યાય જેવા વિવેચનગ્રંથો આપ્યા છે. તેમને રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક તથા ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી ગાંધીનગર અને દિલ્હી એવોર્ડ મળી ચૂક્યા છે.

જવાબ : લાલ કિનખાબના પડદાની પાછળ અસિતે કૃષ્ણ જન્મની બધી જ તૈયારીઓ પોતાના ઈલેક્ટ્રીકલ એન્જીનીયરીંગના ટેકનીકલ જ્ઞાનના આધારે કરી હતી. કારાગૃહમાં કૃષ્ણનો જન્મ, વર્ષા, વાસુદેવનું કૃષ્ણને લઈને જમુના ઓળંગીને ગોકુળ જવું, ગોકુળમાં જશોદા અને ગોપબાળો દ્વારા કૃષ્ણની વધામણી વગેરે બધા જ પ્રસંગોની વીજળીની મદદથી રચના કરી હતી.

જવાબ : રાત્રે ઘડિયાળના બે કાંટા ભેગા થતાની સાથે જ કિનખાબનો લાલ પડદો સરરર કરતોક ને સરી ગયો. આકાશમાંથી તેજનો પુંજ અવતરતો હોય તેમ ઝબકારો થયો. તે તેજ પુંજ દેવકીના ખોળે ઝૂલવા લાગ્યો. કારાગૃહમાં તે તેજ પુંજ અજવાળું પાથરતો હતો. ઘડીક બહારનો ઝબકારો અંદર ડોકિયું કરી જતો હતો. મંદિરમાં એકાએક કાંસા, ઝાલર, મંજીરા ને શંખનો તુમુલ ધ્વની થયો. શરણાઈવાળાએ પ્રભાતે ગવાતા બિભાસના સૂર છેડ્યા. પ્રેક્ષકરૂપી ભક્તોએ કૃષ્ણજન્મને વધાવવા ઉભા થઈને હર્ષનાદ કર્યો. આમ, કૃષ્ણજન્મના રંજન કાર્યક્રમનું પહેલું પર્વ પુરું થયું.

જવાબ : માથા પર ઝઝુમી રહેલાં વાદળો તૂટી પડયા હતા. બસ સ્ટેન્ડ પાસેના છાપરા ઉડું ઉડું થઇ રહ્યા હતા. ગુજરાત મેલના અવાજમાં માણેકના કરાંઝવાનો અવાજ દબાઈ ગયો. પેસેન્જરો બસ સ્ટેન્ડમાં આવ્યા અને પાછું બસ સ્ટેન્ડ ખાલી પણ થઇ ગયું. નિ:સ્તબ્ધતા છવાઈ ગઈ. વરસાદ એકધારો પડવા લાગ્યો. એકાએક ફગફગિયો દીવો બુઝાઈ ગયો ને નિ:સ્તબ્ધતાને વીંધીને નવા જન્મેલા બાળકનું રૂદન ગાજી ઉઠ્યું. આમ, ગરીબ બાળકના જન્મને લેખકે રજૂ કર્યો છે.

જવાબ : કાનજી અને દેવજી બાળકને લઈને વેલજી ડોસાની પાસે જાય છે.

જવાબ : વાસુદેવ જમનાના પાણીમાં પ્રવેશ કરતાની સાથે જ પાણીને ડહોળતો સરરર કરતોક ને અવાજ આવ્યો. બધાં ઘડીભર ચમકી ગયા. કૃષ્ણ ભગવાનને માથે નાગે છાયા કરી. ભક્તોએ હાથ જોડ્યા અને વાસુદેવ જમના પાર કરી ગયા.

જવાબ : વેલજી ડોસા કાનજી અને દેવજીને પુછે છે કે "હાવ બેઠો રીયે ઈમ કરવું સે કે પછી લાકડીના ટેકે હાલીને ભીખ માંગે ઈમ કરવું છે."

જવાબ : દેવજીએ કહ્યું "હાલ હવે ગાંડા કાઢ્યમા, છોરો આયવો છે તો રોટલાની જોગવાઈ કરવી કે નઈ, તું તો એને ભણાવી ગણાવીને લાટસાહેબ બનાવવાનો હતો નઈ.” દેવજીએ કાનજીને આવું કહ્યું હતું.

જવાબ : વેલજી ડોહો પુછે છે કે "હાવ બેઠો રિયે ઈમ કરવું સે કે પછી લાકડીના ટેકે હાલીને ભીખ માંગે ઈમ કરવું છે." ત્યારે કાનજી ગળગળા અવાજે કહે છે કે "હાવ પાંગળો ના કરતા દાદા, અક્કરમીયે મધરાતે આંઈ જનમ લીધો નકર...” આ વાક્યમાં કાનજીનું વાત્સલ્ય જોવા મળે છે.

જવાબ : "દેવા છોરો તો છે હાવ કિસન ભગવાન જેવો, આખરે છોરો તો માણકીનો ને !" વેલજી ડોહા આવા ઉદ્દગાર બાળક માટે કાઢે છે.

જવાબ : લે હાલ્ય લ્યા કાનજી, હવે તારો છોરો ભૂખે નઈ મરે! દેવજી કાનજીને આવા શબ્દોથી આશ્વાસન આપે છે.

જવાબ : માણેકની ચીસે પાછા ફરેલા કાનજી અને દેવજીને વધાવ્યા "મને મને ઈનું એકવાર મોઢું તો દેખવા દેવું તું ! લાવો મારા ખોળે, લાવો મારા કુંવરને કાનજીને” માણેક આવા શબ્દોથી બોલાવે છે.

જવાબ :

જશોદા મૈયાએ

જવાબ : બાળકના ટાંટિયા વાળી નખાવીને તેને અપંગ કરી દેવા

જવાબ : જમુના

જવાબ :

તેજપુંજ

જવાબ : અન્નકૂટ

જવાબ : કૃષ્ણ જન્મ વખતે કાંસાનો, મંજીરાનો અને ઝાલરનો તુમુલ ધ્વનિ થયો.

જવાબ : ભાગવત

જવાબ : ગર્ભગૃહમાં

જવાબ : ગૃહપ્રવેશ

જવાબ : મરણોત્તર, છિન્નપત્ર, ઈદમસર્વમ વગેરે.

જવાબ : રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક, ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી એવોર્ડ અને દિલ્હીનો રાષ્ટ્રીય એવોર્ડ.

જવાબ : નવલિકા

જવાબ : સૂરત

જવાબ : વાલોડ

જવાબ : સુરેશ જોષી

જવાબ : જાગો નન્દ કે લાલ, ભોર ભયી

જવાબ : વૃન્દાવનદાસ અને એમની મંડળી

જવાબ : ફગફગિયો

જવાબ : મુખિયા કૃષ્ણ જન્મોત્સવની તૈયારીમાં લાગી ગયા. અસિતે પોતાના ટેક્નોલોજિકલ જ્ઞાનના ઉપયોગથી વીજળીની મદદ અને તરકીબથી કૃષ્ણજન્મનું આબેહૂબ દ્રશ્ય ખડું કર્યું હતું. જેમકે આકાશમાંથી તેજનો પુંજ અવતરતો, દેવકીનો ખોળો, તેમાં બાળકરૂપે ઝૂલવું, એકાએક કાંસા, ઝાલર, મંજીરા અને શંખનો તુમુલ ધ્વનિ થયો અને બહાર બેઠેલા રામદીન શરણાઈવાળાએ પ્રભાત નહોતું થયું છતાં પ્રભાતના બિભાસ સૂર છેડયા. મુખિયાજીએ તૈયાર કરેલા અન્નકૂટમાં પણ રંગોની યોજના ચતુરાઇપૂર્વક કરવામાં આવી હતી. વાસુદેવ કૃષ્ણને લઈને ગોકુળ જવા નીકળતા દેવકી કરગરવા લાગી. આખરે વાસુદેવ હળવેથી કૃષ્ણને છાબમાં મૂકે છે, પોતાનો અંગુઠો ધાવતા, વટપત્ર સૂતેલા ભગવાનના ચહેરા પર ભુવનમોહક હાસ્ય દેખાય છે. વાસુદેવ વરસતા વરસાદમાં કૃષ્ણને લઈ જમનાજીના કાંઠે આવ્યા અને તેમણે એ નદીમાં પ્રવેશ કર્યો ના કર્યો ત્યાં પાણીને ડહોળતો સરરર કરતોક અવાજ આવ્યો. બંને જેવા ગોકુળમાં પહોંચે છે તે સાથે જ કૃષ્ણ જન્મોત્સવ શરૂ થાય છે. જશોદામૈયાએ કૃષ્ણકુંવરને સુંદર શણગાર્યા છે, ગોપબાળોના હર્ષોલ્લાસથી વનરાજી ગાજી ઊઠે છે, સૌને પંચાજીરીનો પ્રસાદ આપવામાં આવે છે. શરણાઇઓ રાગમાં સૂરો છેડવા લાગી અને અસિતે ખેલ પૂરો કરીને બહાર આવે છે. આવું કૃષ્ણજન્મનું દ્રશ્ય જોવા મળે છે.

જવાબ :

લેખકે જન્મોત્સવ નવલિકામાં નવજાત બાળક કિસન સાથે બનેલી ઘટનાનું હ્રદયદ્રાવક આબેહૂબ દ્રશ્ય ખડું કર્યું છે. બસ સ્ટેન્ડની નજીકના એક ઝૂંપડામાં પ્રસુતિની વેદનાથી કણસતી ગરીબ સ્ત્રી માણેકે એક બાળકને જન્મ આપ્યો. જન્મતાની સાથે જ આ બાળક સાથે તેના જીવનની કરૂણતાનો આરંભ થયો. જન્મતાની સાથે જ આ બાળકને તેના પિતા કાનજી અને બીજા દેવજી બંને વરસાદના પાણીને ડહોળતા ચાલુ વરસાદે વેલજી ડોસા પાસે લઈ ગયા. ડોસાના હાથમાં બાળકને સોંપ્યું અને તેના ટાંટિયા સીધા કરવાનું કહ્યું. કુમળા બાળક સાથેનો આવો વ્યવહાર જ કાળજું કંપાવે તેવો છે. ડોસાના હાથમાં બાળક આવ્યું કે ડોસાએ પળવારમાં બાળકના ઘૂંટણને મરડીને ટચકા ફોડી નાખ્યા. બાળકની ચીસ હવાને વીંધી ગઈ. દેવજી કાનજીને કહે છે “કાનજી, હવે તારો છોકરો ભૂખે નહીં મરે.” ભૂખને સંતોષવા માટેનું આ પગલું કેટલું દર્દનાક અને ક્રૂર છે.

જવાબ : ‘જન્મોત્સવ’ વાર્તામાં સમયના એક જ બિંદુ પર, કૃષ્ણ અને કિસનના જન્મ સંદર્ભે બે પરિસ્થિતિઓનું લેખકે સમાંતર નિર્માણ કર્યું છે. કૃષ્ણજન્મ વખતે આનંદ અને ઉલ્લાસ છે, કિસનના જન્મ વખતે કરુણા અને મજબૂરી છે. કાનજી અને દેવજી કિસનને લઈને વરસાદનાં પાણી ડહોળતા અંધારી રાતે વેલજી ડોહાને ત્યાં જાય છે. વેલજી ડોહો, કિસનના ઘૂંટણ મચકોડી અપંગ બનાવે છે. કાનજી કિસનનો ભીખ માગવા માટે ઉપયોગ કરવા માંગે છે. બાળકની ચીસ તેમજ કરુણ રુદન કોઈના હૃદયને સ્પર્શતાં નથી. કિસનની માતા માણેકની લાચારી અને પીડા વધારે હૃદયદ્રાવક છે. કાનજી આંધળો છે, દીકરો અપંગ છે, દારુણ ગરીબી છે, ભીખ માગવા નિર્દોષ બાળકને અપંગ કરે છે. અને બીજી બાજુ કૃષ્ણજન્મનો ઉત્સવ છે, પંચાજીરીનો પ્રસાદ વહેંચાય છે, અન્નકૂટ ભરાય છે. બીજી બાજુ કિસનનો જન્મ છે, કાનજી બે કોળિયા ધાન માટે સગા દીકરાને અપંગ બનાવે છે. તે જીવનની કેવી કરુણ બાબત છે.

જવાબ :

કિનખાબ – જરીબુટ્ટીના વણાટવાળું એક જાતનું કાપડ
તરકીબ – યુક્તિ
સૂમસામ – એકદમ શાંત
આશ્રય – આશરો
ફગફગીયો દીવો – જેની જ્યોત હાલક ડોલક થતી હોય તેવો દીવો
કણસવું – દુ:ખને લીધે ઊંહકારા કરવા
તુમુલ – દારુણ, ભયાનક
પ્રભાત – સવાર
લિબાસ – પોશાક, પહેરવેશ
આક્કરમી – અભાગિયું

જવાબ :

થિયો – થયો
ભઈ – ભાઈ
નો – ના
બચાડી – બિચારી
નોં’તુ – નહોતું
મેલો – મૂકો
ડોહા – ડોસા
મોરે – મોખરે, આગળ
ભાળ – પત્તો, ખબર
આઈ – અહીં
ઈમાં – એમાં
કાઢ્ય – કાઢ
હાંભળહે – સાંભળશે
કુણ – કોણ
હોનાના – સોનાના
દખી – દુ:ખી
ભળ્યું – જોયું
હારે – સાથે
કાલ્ય – કાલ
હાવ – સાવ

જવાબ :

સવાર – સાંજ
આનંદ – શોક