GSEB Solutions for ધોરણ ૧૦ Gujarati

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ કાવ્યમાં કવિ મહાત્મા ગાંધીના મૌન અને સરદાર વલ્લભભાઈની હાકલને યાદ કરે છે.

જવાબ : કવિ પોતે ગુજરાતી હોવાથી તેમની છાતી ગજ ગજ ફૂલે છે.

જવાબ : હું એવો ગુજરાતી કાવ્યના લેખક વિનોદ હરગોવિંદદાશ જોશી છે.

જવાબ : કવિ ગાંધીજીના સત્યને આયુધ તરીકે માને છે. વિશ્વભરમાં અને યુધ્ધો આયુધ્ધોથી લડાયા છે, અને ભવિષ્યમાં થનારા યુધ્ધોમાં પણ આયુધ્ધોની જરૂર તો રહેવાની જ છે. પરંતુ આ સત્યરૂપી આયુધની વિશેષતા અલગ પ્રકારની છે. ગાંધીજીએ તેનાથી બ્રિટીશ સલ્તનતના પાયા ધ્રુજાવી નાખ્યા હતા. અને ભારતને આ સત્યરૂપી આયુધના કારણે જ સ્વતંત્રતા મળી હતી. વિશ્વના ઈતિહાસમાં આ ઘટના એક અનોખી ઘટના છે.

જવાબ : ચરોતરની મહીસાગર નદીના નીર ગુજરાતી વ્યક્તિના શ્વાસોમાં વહે છે. માટે તેમનામાં એ પાણીનું ખમીર જોવા મળે છે. એમના પ્રાણોમાં રત્નાકર ધબકે છે. મતલબ કે એમનું જીવન રત્નાકર જેવું સમૃધ્ધ છે.

જવાબ : આ કવ્યમાં કવિ જણાવે છે કે મારા અંગમા નર્મદા વહે છે, મારા શ્વાસમાં મહીસાગર છે અને મારૂ શરીર અરવલ્લી જેવું છે અને મારા પ્રાણના જે ધબકારા છે તેમાં રત્નાકર એટલેકે દરિયા ધૂધવે છે.

જવાબ : આ કવિતામાં કવિએ દર્શાવ્યુ છે કે ગિરનારનો ગોખ જ્યાં સંતપુરૂષોના વાસ છે તે હું છું, સુધારસ પાતી ધ્વારકા પણ હું છું, ભગવા વસ્ત્રધારી સંતો જે ધ્યાન ધરે છે તે હું છું, વધુમાં કવિ જણાવે છે કે મીરાંની કરતાલ અને નરસિંહના પ્રભાતિયા પણ હું છું આમ સમૃધ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસાને કવિએ કાવ્યમાં વણી લીધો છે.

જવાબ : કવિએ નર્મદા, મહીસાગર, અરવલ્લી, રત્નાકર, શત્રુંજ્ય, ગિરનાર, ધ્વારકા વગેરે પ્રકૃતિની વિશેષતાએ ગુજરાતને રળિયામણું બનાવ્યું છે તેથી કાવ્યમાં કવિએ પ્રકૃતિને પણ આલેખી છે.

જવાબ : આ કાવ્યના લેખક વિનોદ જોષી બોટાદના વતની છે. તેઓ ભાવનગર યુનિવર્સિટીમાં પ્રધ્યાપક તથા ભાષાભવનમાં અધ્યક્ષ તરીકે કામગીરી બજાવે છે. તેમના લેખનમાં ગીત, દિર્ધકાવ્ય, અને વિવેચનમાં તેમની વિશેષ રૂચિ દેખાય છે. ઝાલર વાગે જૂઠડી, શિખંડી અને તુણ્ડિલતુણ્ડિકા તેમના મહત્વના કાવ્યસંગ્રહો છે. વધુમાં અભિપ્રેત, નિવેશ, સોનેટ, રેડિયો નાટક સ્વરૂપ સિધ્ધાંત વગેરે તેમના વિવેચન ગ્રંથો છે. તેઓને ગુજરાતી સાહિત્ય અકાદમીના પુરસ્કારો અને ગુજરાત રાજ્યનો સાહિત્ય ગૌરવ એવોર્ડ એનાયત કરવામાં આવ્યા છે.

જવાબ : સત્યના આયુધની વિશ્વમાં પણ ધાક હોય હોય છે તેવુ કવિ આલેખે છે.

જવાબ : વિજાણંદના જંતર ધ્વારા કવિ વિજાણંદના અમરપ્રેમનો મહિમા તથા નરસિંહ મહેતાના પ્રભાતિયાં ધ્વારા કવિ ગુજરાતના સંતોનો મહિમા, અને ગાંધીના મૌને ભારતને આઝાદી અપાવી અંગ્રેજોને ધ્રુજાવી નાખ્યા તે તથા સરદાર પટેલની હાકનો ઉલ્લેખ કરી કવિએ ભારતના લોખંડી વ્યક્તિત્વને વધાવ્યું છે. આમ કવિએ વિશ્વમાં ગુજરાત અને ભારતના મહિમાને ઉજાગર કર્યો છે.

જવાબ : ઉપરોક્ત કાવ્યપંક્તિમાં કવિએ ભારતમાતાનું ગૌરવગાન આલેખ્યું છે. આમાં કવિ સમજાવે છે કે હું મારી માતૃભૂમિનો પુત્ર છું. હું જન્મે ગુજરાતી છું મારા શિર પર ભારતમાતા અઢળક આર્શીવાદની વર્ષા કરે છે.

જવાબ : કવિની છાતી ગજ ગજ ફૂલવાનું કારણ કવિ ગુજરાતી છે તે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ કાવ્યમાં લેખક ગાંધીજીના મૌનની વાત કરે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ કવિતામાં કવિએ નર્મદા નદીનો ઉલ્લેખ કર્યો છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ ગીતમાં લેખક મહીસાગર નદીને શ્વાસમાં વહેવાની વાત કરે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ કવિતામાં કવિ સરદારની હાકની વાત કરે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ કવિતામાં લેખક પર ભારતમાતાનાં આશિષ હોવાની વાત છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ કાવ્યમાં લેખક મીરાંબાઈનાં કરતાલની વાત કરે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ કાવ્યમાં લેખક સાવજની ત્રાડ હોવાનું દર્શાવે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ આ કાવ્યના લેખક વિનોદ જોષી છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ કાવ્યમાં કવિ નરસિંહ મહેતાને પ્રભાતિયા માટે યાદ કરે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ કાવ્યમાં નર્મદા નદીનો ઉલ્લેખ થયો છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ કાવ્યમા લેખક સંતોના સોમ્ય સ્મિતની વાત કરે છે.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ કાવ્યમાં ‘સરદાર’ વિશેષણ વલ્લભભાઈ પટેલના સંદર્ભમાં છે.

જવાબ : ગાંધીજી પાસે સત્ય નામનું સશક્ત આયુધ હતું.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ કાવ્યમાં મારી માટીનો જાયો એટલે ગુજરાતની ધરતીનો જાયો.

જવાબ : ‘મીરાંની કરતાલ હું જ...’ આ પંક્તિમાં કવિએ પ્રયોજેલ ‘કરતાલ’ શબ્દ ની જગ્યાએ તાનપુરો શબ્દ હોવો જોઈએ.

જવાબ : ‘હું એવો ગુજરાતી’ કાવ્યમાં કવિએ સૂર્યમંદિરનાં ગુંજાવરની વાત કરી છે.

જવાબ : “હું એવો ગુજરાતી” કાવ્યમાં કવિ પોતે ગુજરાતી હોવાનું ગૌરવ નીચેના કારણોસર અનુભવે છે. કવિના અંગે અંગમાં નર્મદાના પાણી વહે છે અને શ્વાસમાં મહીસાગર સમાયેલા છે. કવિનો દેહ અરવલ્લીનો છે. એના અસ્તિત્વમાં રત્નાકરના ધબકારા સંભળાય છે. આ ભૂમિ પર નવરાત્રીનો ગર્ભદીપ ઝળહળે છે. અહીંજ શ્વેત તેજનો ભ્રમર છે. ગિરનાર પર્વત પર અનેક મહાપુરૂષોના ગોખ આવેલા છે જે આજ ભૂમિ પર છે. અહીંયા ધ્વારકાનગરીમાં કૃષ્ણભગવાન પ્રેમભક્તિનો અમૃતરસ થાય છે. આ ભૂમિ પર દુહા છંદની રમઝટ બોલાય છે.આ ભૂમિમાં ભગવાધારી સંતો ધ્યાન ધરે છે. કરતાલ સાથે મીરાં આ ભૂમિમાં કૃષ્ણનું કિર્તન કરે છે. આ ભૂમિ પર અનેક આખ્યાનો રચાયા છે. વિજાણંદ અહીં વાજિંત્ર વગાડે છે, તથા નરસિંહ મહેતા પ્રભાતિયાં ગાય છે. આ ભૂમિ પર જ ગાંધીજી અને સરદાર જેવા મહાન પુરૂષો જનમ્યા છે. અહીં ગાંધીજીના મૌનનો અને સરદારની હાકનો જબરો પ્રભાવ જોવા મળે છે. ગાંધીજીના સત્યરૂપી આયુધની સમગ્ર વિશ્વમાં ધાક હતી. સંતોએ સૌજય સ્મિતથી આ ભૂમિને સજાવી છે. અહીંના શૂરવીરોએ તલવારની ધારથી આ ભુમિની રક્ષા કરી છે. અને આવી ભૂમિના પોતે સંતાન છે તેનું કવિ ગૌરવ અનુભવે છે.

જવાબ :

રત્નાકર – સમુહ, રત્નોના ભંડારરૂપ સાગર

સાવજ – સિંહ

સુધા – અમૃત

આયુધ – શસ્ત્ર, હથિયાર

પિંડ – આકાર, ઘાટ

ભૃંગ – ભમરો, ભ્રમર

પ્રાણ – શ્વાસ (અહીં – અસ્તિત્વ)

ફૂલે – વિકસે

જવાબ :

પરભાતી – પ્રભાતિયાં

જંતર – વાજિંત્ર, તંતુવાદ્ય

જવાબ :

નવરાત્રીઓનો સમૂહ – નવરાત્રી